O kimś śmiesznie wyglądającym, ponieważ oklejano parawany różnemi karykaturami i komicznemi obrazkami.
2 Poważna figura, a w łokciu dziura.
3 Żyd cię nawet nie uszanuje, jak przed figurą czapki nie zdejmiesz.
Figura = w tym wyr. krzyż, boża męka.
Figurant.
Figurant, buty w rant.
Fik.
Fik z lasa, fik do lasa.
O człowieku potrzeszczonym, niestałego charakteru i niepewnego zdania. Cinć. 12.
Filant.
Ma (nabył) filanta. — Kaliszanin, r. 1888, N. 66.
Gdy kto w stanie nietrzeźwym dokazuje, burdy stroi, mówią: ma....
Filip.
1 Lepiej było panie Filipie siedzieć sobie w Lipie.
Te ostre słowa wyrzutu zwrócone były do Filipa Obuchowicza, wojewody, smoleńskiego, który w r. 1654 poddał Smoleńsk. Słowa te wystosował do Obuchowicza niejaki Cyprjan Kamoniaka v. Komoneńko, szlachcic nowogródzki, w liście do tegoż krytykującym całą jego obywatelską działalność. Baliński (Pamiętniki, Wilno, 1859, str. VII), przytaczając list w całości, dodaje: „list ten chodził w swoim czasie wszędzie po ręku i na wiele kopij został przepisany, ale co się z niego najlepiej podobało wszystkim, to i dotąd jako przysłowie w nowogródzkim zostało, t. j. lepiej było panie Filipie....”
Lipa, majętność dziedziczna Obuchowiczów o 3 mile od Nieświeża.
2 Nie má za czeski Filipa w głowie. — Cinć. 27.
3 Śmieje sie, jak Filip na jelito. — Cinć. 34.
4 Wyrwał się, jak Filip z Konopi.
Ob. p. w. Wyrwać się.
Filozof.
1 Filozof, bo mu palce z butów wyłażą.
2 Filozof mądry, żołnierz dzielny, kupiec fortelny, kmiotek ubogi, ksiądz mowny, sługa pilny, rzemieślnik subtelny, ale kto ma pieniądze, ten mistrz. — Gospod. 76.
..., rzemieślnik subtelny, każdy z nich mistrz. Wójc. Przyp. 51.
3 Filozof od ciemnej gwiazdy.
4 Filozof z Bonifratrów.
Warjat.
5 Filozof, z chleba guziki robi.
6 Filozof z grubej mąki.
Prostak.
Filozofja.
Nie wielka to (prosta to) filozofja. — Knap. 702.
Rzecz łatwa do pojęcia, do zrozumienia.
Firleje.
Stroi baba firleje, kiedy sobie podleje. — Ryś. cnt. 15.
Stroi baba firleje, kie sobie podleje. Wokab. z w. XVI, przedruk w Prac. filolog., II, 277. Stroi baba turnieje, kiedy głowę zaleje. Now. 92. Stroi baba kirjele, jak się jij w głowie rozgrzyje. Ulan. 322. — Stroi baba firleje, kiedy pałkę zaleje.
Bened. Chmielowski (Nowe Ateny, cz. I, str. 75) pisze: „stroi baba Firleje, kiedy w czubek naleje, t. j. że królowa polska Bona, będąc na panów Firlejów łaskawa, kiedy była dobrego humoru, najwięcej im rozdawała i ich bogato stroiła, mając ich przy boku swoim.”
Na rażąco błędnym tym wykładzie poznał się pierwszy Darowski (str. 21) i słusznie go do rzędu płodów fantazji autora zaliczył. (Wykład Chmielowskiego powtórzyli: Linde, p. w. Firlej i Wójcicki w Przysł. T. I, 78 z opowieściowym dodatkiem, przydanym bez źródła).
Stroić firleje, wyrażenie utworzone tak samo jak stroić fryje, stroić burdy, figle, żarty, koncepty — znaczy dokazywać, hulać, pozwalać sobie, lub też kpić z kogo, drwiukować, lub też nawet (jak podaje Słownik wileński p. w. Stroić) mizdrzyć się, wdzięczyć się, przesadnie umizgać się — dziejowy zaś Firlej na powstanie wyrażenia tego żadnego nie miał wpływu. W pierwszym znaczeniu znajdujemy już u Mączyńskiego (Lexicon, r. 1564): Krom piwa i chleba nie stroi firlejów baba; tak samo u autora wydanej w r. 1614 broszury p. t. Wódka abo gorzałka, który, mówiąc o babie, dodaje: „kiedy się napiła, firleje stroiła”; w drugim — u J. Protasowicza (Konterfekt człowieka starego, r. 1597):
Gdy się z niego śmieją, temu też się śmieje,
Nie wiedząc, iż to z niego tak stroją firleje.
Na znaczeniu trzecim, nigdy dotychczas nie spotykanym, widocznym jest wpływ bajeczki Chmielowskiego. Etymologja wyrazu firleje dotychczas jest ciemną. Ob. o niej w Zbior. do Antrop., II, 246.
Fistek.
Fistek za fistek, listek za listek. — Ryś. cnt. 3.
T. j. wet za wet, co za co, fu na fu, dźwięk za węch.
Flagma ob. Flegma.
Flaki.
1 Dziwne temu flaki, kto w mięsie nie ma smaki.
2 Kiedy są flaki, to obiad nie ladajaki.
Odm. Z imbierem flaki — obiad nie ladajaki.
3 Kto jádá flaki, to jes ladajaki. — Mát. rkp.
