Strona:Stanisław Antoni Wotowski - Życie i miłostki imperatorowej Katarzyny II.djvu/46

lana, ilekroć wchodził do jej gabinetu, tak i nie wstydził się jenerał Kutuzow — codziennie przyrządzać młodzikowi Zubowowi kawę, by jeno pozyskać względy faworyta.
Mimowoli nasuwa się uwaga Kalinki (Walerjan Kalinka „Szkice historyczne“) „szczególne to zaprawdę było społeczeństwo, a jak odmienne od polskiego. W Rosji sława i wielkopomne zasługi nie znaczyły nic wobec majestatu rozpustnej carowej — w Polsce powaga tronu, siła rządu i całość państwa znikały wobec fantazji rozhukanego szlachcica“.
Czy ta uwaga nie dałaby się dostosować i do dzisiejszych czasów.
Jak umarła Katarzyna II?
Dnia 4 listopada 1796 roku pracowała ona jeszcze cały ranek wraz z Zubowem. Następnie faworyt ją opuścił i pozostała sama. Gdy przez parę godzin żaden odgłos nie dochodził z jej gabinetu, zaniepokojone otoczenie zajrzało do wewnątrz.
Z przerażeniem ujrzano monarchinię rozciągniętą, bez ruchu, na podłodze. Uległa atakowi paralitycznemu. Ułożono ją na materacu i co rychlej zawezwano lekarzy. Ci zastosowali zwykłe środki, puszczenie krwi, okłady. Lecz nic nie pomagało. Cesarzowa była sparaliżowana, na ratunek żadnej nadziei, pozostawały zaledwie godziny do życia.
Co rychlej zawezwano następcę tronu W. Ks. Pawła, przebywającego w Gatczynie — zaś faworyt Zubow pakował manatki, by w razie katastrofy wraz z brylantami umknąć chyłkiem.
Przybył Wielki Książe i na agonję matki spoglądał bez wzruszenia. Wiemy jak zły stosunek ich łączył.
Męczyła się imperatorowa około 36 godzin. Potem rozległ się rozdzierający krzyk ...i tej, którą zwano Katarzyną Wielką pośród żywych już nie było...
Wedle mody XVIII w. sama ułożyła sobie napis na swój grób, następującej treści:

44