Najciekawsze bezwzględnie są zjawiska t. zw. kompletnej materjalizacji t. j. kiedy powstają fragmenty postaci ludzkich lub też całkowite, poruszające się, chodzące i mówiące postacie, „duchy“, jak chcą spirytyści. Najnowsze jednak badania ustaliły, że w wielu wypadkach formowanie się tych postaci może być wytłomaczonem bez uczestnictwa sił zaświata.
Stało się to dzięki „odkryciu“ t. zw. ektoplazmy. Ektoplazma, czy jak nazywają niemieccy uczeni „teleplazma“, jest to formacja kształtu obłoku lub gazu, wydzielająca się podczas seansu z medjum.
Bezwzględnie zasługa przeprowadzenia jaknajszczegółowszych badań nad pomienioną ektoplazmą przypada niemieckiemu uczonemu dr. Schrenck Notzingowi, który seansując przez długi szereg lat w domu rzeźbiarki p. Bisson w Paryżu z medjum Evą Carriere — poczynił szereg spostrzeżeń, opublikowanych w słynnym dziele p. t. „Materialisations phenomäne“ (Fenomeny materjalizacyi).
Na zasadzie danych Schranck Notzinga a również własnych spostrzeżeń, dalsze wywody w tej materji po-
