W okresie rewolucji i wojen, poczynając od 1794 r. wolnomularstwo w Polsce przygasa. Duch wolnomularski ożywia jednak legjony. Masonem jest wielki Henryk Dąbrowski, masonem ks. Józef Poniatowski. Późniejsza tradycja 1820—1830 lat czyni Dąbrowskiego ojcem wszystkich późniejszych tajnych związków wojskowych, patrjotycznych.
Masonerja odżywa w Polsce powtórnie około 1810 r. kiedy po Gutakowskim zostaje Wielkim Mistrzem Stanisław Potocki i zakłada t. zw. Wielki Wschód Narodowy Polski.
Jest to drugi okres świetności, bo do masonji należą znów wszyscy najwybitniejsi polacy współcześni.
Zmierzch następuje po klęsce Napoleona. W 1814 r. podnosi się znów Wielki Wschód pod młotem Stanisława Potockiego, a po Kongresie Wiedeńskim odbywa się po raz trzeci jego wznowienie, tym razem pod wyraźnym protektoratem Aleksandra I; nawet biusty cara widnieją w lożach.
Gdy minęła fala liberalizmu, car Aleksander przestraszył się masonerji polskiej, jako siły moralno-społecznej. Nagle, na rozkaz rządu, w 1821 r. wszystkie loże zostają zamknięte. Tu kończy się oficjalna historja wolnomularstwa polskiego, lecz pozostaje jeszcze jedna świetna z tej dziedziny karta t. zw. Węglarstwo Narodowe.
Słynny Łukasiński, wobec rozbicia istniejących lóż zakłada tajny związek wojskowy pod powyższą nazwą.
W ogrodzie Łazienkowskim zbierają się na narady sekretne główni związkowcy z jenerałami Umińskim i Prądzyńskim na czele.
Nieco później spotykają się na Bielanach i skła-
Strona:Stanisław Antoni Wotowski - Tajemnice masonerji i masonów.djvu/47
Ta strona została skorygowana.
