Strona:Stanisław Brzozowski - Współczesna powieść polska.djvu/107

ślone zagadnienie moralne. Pozornie może się wydać, że rozróżnienie tu zaznaczone nie ma żadnej treści. Zrozumieć specyalne i konkretne zagadnienia, z któremi walczy człowiek, jest to zrozumieć jego życie duchowe. Praca moralna jest przecież istotą człowieka. Niewątpliwie. Uważam za rzecz absolutnie pewną, że wszystko, co istnieje dla człowieka, istnieje, jako pewna dodatnia lub ujemna wartość, że słowem, niema w jego życiu żadnego pierwiastku nie pozostającego w pewnym stosunku z jego wartościującem ja. Moralność jest nie pewnym objawem duszy ludzkiej, lecz nią samą. Wszystko, co istnieje w nas istnieje przez nią, jako pewna poszczególna postać czynu, jako konkretnie określone zagadnienie, czy dopełnienie moralne. Gdy się tak tą sprawę pojmuje — zrozumienie zagadnień moralnych jest równoznacznem ze zrozumieniem całej duszy. Ale pamiętać potrzeba, że gdy stoję nad jeziorem Lemańskiem, gdy dusza moja układa się wraz z niem w taflę czystą i spokojną — nie wychodzę po za zakres moralności. Że i tu mamy do czynienia z wartościami, a więc