Strona:Stanisław Brzozowski - Współczesna powieść polska.djvu/132

twórczość Adolfa Dygasińskiego. Wydobycie wszystkich zawartych w niej momentów wymagałoby obszerniejszego studyum. Tutaj pokrótce tylko zaznaczyć można rysy najbardziej charakterystyczne, najważniejsze punkty widzenia. Dygasiński widział równie jasno i dobitnie, jak Prus i Orzeszkowa konieczność rozkładu dawnych ziemiańskich form życia. Jednocześnie widział już nowe zagadnienia społeczne, jakie rozwój przemysłowy rodził z siebie i których rozwiązanie przekracza już granice — mieszczańskich form myśli i kapitalistycznego rozwoju społecznego. Nędza wielkomiejska, bezdomność inteligentnego proletaryatu znalazły w twórczości Dygasińskiego zrozumienie i wyraz. Odczuwał on i widział jasno, że dla znacznej, bardzo znacznej części społeczeństwa zmiana dokonywająca się będzie tylko zmianą form nędzy i upodlenia. Dość często napotykamy w historyi pokoleń, za życia których miały miejsce głęboko sięgające przeobrażenia stosunków społecznych ludzi, u ktorych rozkład dawnych ustępujących form życia wyrobił w duszach i umysłach specyalny