Strona:Stanisław Brzozowski - Współczesna powieść polska.djvu/161

istotne znaczenie mająca w świecie, a posłuszna myśli. Gdy duch ludzki przestaje być ściśle związany z dłonią w pracy, staje się absolutnie bezdomny we wszechświecie. Przywykł nakazywać i ma po temu prawo, gdyż jest siłą poruszającą dłoń. Gdy jednak ta mu nie służy, nie służy mu nic. Świat staje się potwornem szyderstwem, traci wszelki sens i znaczenie. Duch staje się buntownikiem, obłąkanym przez rozpacz, pozbawianym wszelkiego oporu, przybłędą roszczącym sobie prawa do królewskiej wszechwładzy, a niczem ich uzasadnić, poprzeć nie będącym w stanie. Wymagania pracy, jej zadania, potrzeby, doświadczenia, są jedynem źródłem, z którego wypływają wszystkie normy, sprawdziany duchowe. Na związku z pracą opiera się wyłącznie różnica pomiędzy prawdą a błędem, dobrem a złem, świętością a obłąkaniem, bohaterstwem a zbrodnią. Gdy więc związek ten zniknie, wszystko staje się jednakowo niedorzecznem, przypadkowem. Wszystkie myśli i ich usystematyzowane całości stają się jednakowo zbłąkanemi, jednakowo pozbawionemi wszelkiej podstawy w świecie. Czło-