Warta, niewielkie miasteczko, nad rzeką tegoż nazwiska, w dawnem województwie, teraz gubernii kaliskiej położone, od r. 1457 miała zakonników Ś. Franciszka de Observantia, Bernardynami u nas zwanych. Fundował ich Gerard z Brudzewa kan. krakowski, inni następnie fundacyę pierwotną uzupełnili i pomnożyli. Staraniem bernardynów stanął tam klasztor i piękny kościół, a potem przybył obok drugi kościołek z klasztorkiem dla zakonnic bernardynek. Obudwóch klasztorów rys historyczny w Bibl. Warsz. r. 1860, tom III, str. 697, w Tygodniku Ilustr. r. 1863 t. VII, str. 160 i w Katalogu Duchow. dyec. włocł. r. 1881. Szkoły jednak daleko później bernardyni założyli, bo za rządu pruskiego 1796 r.
Wprawdzie na kilka lat przedtem uczyła się tu młodzież szlachecka, którą jeden tylko zajmował się zakonnik. Dopiero w r. 1796 publiczną otworzono szkolę, i pomieszczono w budynku na środku wirydarza kościelnego, dwie izby mającym. Dwie też klasy urządzono, infimę i gramatykę, przeznaczając do nich trzech profesorów, z których O. Onufry Amandowski, został prefektem szkoły, O. Grzegórz Hasselberg profesorem języka niemieckiego, a O. Bona-
