Strona:Stanisław Ignacy Witkiewicz - Idealizm i realizm.djvu/8

Ta strona została uwierzytelniona.

znaczenia istotne pojęć zawartych w poglądzie życiowym i naukowym i tworząc nowe tylko w razie absolutnej potrzeby, dojdziemy do jednoznacznego, koniecznego systemu pojęć i twierdzeń, w którym dowolność będzie wyeliminowana w granicy zupełnie.
Niemożliwym jest stworzenie takiego systemu „od razu“, wprost z poglądu życiowego. Nie ma bowiem absolutnych kryteriów konieczności i dowolności, które by pozwalały w niewysublimowanym, takim jakim go nam daje samo życie poglądzie życiowym, jak i w poglądzie naukowym, wybrać te pojęcia, które są jakby przeznaczone do ogólnego opisu Istnienia, czyli do zbudowania systemu Ogólnej Ontologii, którym to mianem proponuję zastąpić zdewaluowane pojęcie filozofii. Tak samo nie mamy przepisów jednoznacznych dla tworzenia koniecznych pojęciowych nowotworów, nie dostarczonych ani przez życie, ani przez nauki. Jest ten wybór możliwy właśnie przez każdorazowe rzucanie się „całym sobą“ o mury twierdzy problemów ostatecznych, przy czym postęp odbywa się powoli drogą eliminacji elementów zbytecznych. To, co pozostaje za każdym razem, stanowi materiał dla systemu ostatecznego, do którego zdążamy. Systemy idealistyczne — przez postawienie na ostrzu noża pewnych problemów — przyczyniły się znakomicie do postępu w filozofii, ale idealizm jako taki w żadnej formie radykalnej — jak to postaram się wykazać — nie może rościć sobie pretensji do roli systemu ostatecznego: teza jego w wielkim ograniczeniu i transformacji może stanowić cząstkę prawdziwej Ontologii Ogólnej.

III. Obowiązki realizmu

Realizm, ograniczający się do stwierdzenia rzeczywistości świata i nie mówiący o nim nic więcej, jest doktryną tanią i nic nie dającą. Wtedy lepiej pozostać w sferze poglądu życiowego, sztucznie odproblemionego, co zawsze przy pomocy pewnego „nastawienia“ i pewnych pojęciowych sztuczek zrobić można. Jeśli się mówi, że świat poza moją świadomością jest rzeczywisty w znaczeniu tym, w jakim stosujemy to pojęcie do nas samych i otoczenia właśnie w poglądzie życiowym, to musimy postarać się powiedzieć pozytywnie czym jest ten świat na podstawie ogólnych twierdzeń, koniecznych dla każdego Istnienia, z którycheśmy (?) wyszli. Czy twierdzenia w ten sposób wyprowadzone będą dawały się sprawdzić eksperymentalnie, w tym choćby znaczeniu, w jakim eksperymentalnie stwierdzamy rzeczywistość atomów czy elektronów, w tym sensie jak rzeczywistość np. ciał niebieskich i systemów Dróg Mlecznych, jest to obojętne.