Do napisania niniejszej książki skłoniły mnie najprzód słowa Długosza: „Każdy tyle dłużen jest swojej ojczyźnie, na ile go stać przy jego zdolnościach i siłach; za ostatniego taki ma być uważany, który jej jakimkolwiek upominkiem nie posili i nie wspomoże”, a powtóre spostrzeżenie, że młodsza nasza generacya mało lub prawie nic nie wie o tem, co działo się dawniej u nas w W. Księstwie Poznańskiem. Nawet publicznie wydaje się sądy, które zdradzają zupełną nieznajomość przeszłości naszej.
Z archiwów więc prywatnych, z czasopism naszych dawniejszych i nowszych i z ogłoszonych drukiem pamiętników, rozpraw i książek ułożyłem całość, obejmującą sto lat panowania pruskiego nad tą częścią Polski, którą Kongres wiedeński nazwał W. Księstwem Poznańskiem. Rzecz wypadłaby gruntowniej, gdyby akta archiwum państwowego w Poznaniu, oraz archiwum tajnego w Berlinie od roku 1815 były mi dostępne. Nie mając zaś do nich dostępu, musiałem poprzestać na korzystaniu z rozpraw Niemców, którym czerpać z nich dozwolono.
W każdym razie starałem się dać pełny obraz dążności i stosunków polskich w W. Księstwie Poznańskiem w owym przeciągu czasu. Dla tego też obok spraw politycznych usiłowałem uwydatnić wszelkie objawy życia naszego w literaturze, sztuce, przemyśle, handlu i gospodarstwie wiejskiem.
„Cudze rzeczy wiedzieć dobrze jest — powiedział Staszyc — ale swoje potrzeba”.
Oby tej potrzebie zaradziła praca moja!
