Strona:Stanisław Karwowski - Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego T1.pdf/293

czasie pisywał wiersze, które w Mrówce i Weteranie ogłaszał, ale „Febus ów był bardzo chudy”. Uznał to sam Łukaszewicz i całkiem oddał się bibliografii i historyi. Uzbierawszy sobie skromny fundusik, pojechał do Krakowa, gdzie szczególnie korzystał z nauki Bandtkiego. Po roku studyów w Krakowie, badał z polecenia i kosztem Edwarda hr. Raczyńskiego archiwa, biblioteki i antykwarnie w Wrocławiu, Gdańsku, Królewcu, Elblągu, Warszawie i innych miastach Królestwa Polskiego, wyszukując i wypisując, co tylko odnosiło się do dziejów Polski i piśmiennictwa polskiego. Takie podróże i później odbywał i wynajdywał nieraz bardzo cenne rzeczy w wieżach i poddaszach kościelnych, po ratuszach i probostwach, po dworach i u żydów. Tym sposobem zebrał znaczną bibliotekę, obfitującą w rzadkości, której część później sprzedał antykwariuszowi Ascherowi w Berlinie; mimo to jeszcze dużo cennych książek dostało się w spuściźnie zięciowi jego, sędziemu Mieczysławowi Łyskowskiemu.
 Jako bibliotekarz Biblioteki Raczyńskich od r. 1829 i prawa ręka jej założyciela, spełniał Łukaszewicz ściśle i sumiennie swe obowiązki. Z wydanych przez hr. Edwarda tłomaczeń pisarzów łacińskich, dokonał Łukaszewicz bardzo mozolnego tłomaczenia Historyi naturalnej Plimiusza w 10 grubych tomach, przełożył też Kwintofiana ksiąg dwanaście o krasomówstwie, które jednak pozostały w rękopisie. Mnóstwo artykułów dostarczał nadto Przyjacielowi Ludu, Tygodnikowi Literackiemu i Orędownikowi Naukowemu, których to dwóch ostatnich był wraz z Antonim Poplińskim założycielem i redaktorem.
 Wielką zasługą Łukaszewicza jest, że, chociaż niekiedy stronniczy i w szczegółach niedokładny, wiele ustępów z dziejów naszych, dotąd nietkniętych, a zwłaszcza historyą dysydentów naszych wyjaśnił i że dał nam wyczerpujący obraz wychowania publicznego w Polsce.
 Pierwszą jego większą pracą historyczną były Wiadomości historyczne o dysydentach w mieście Poznaniu (1834) drugą O kościołach Braci Czeskich w Wielkopolsce (1835) trzecią Obraz miasta Poznania (1838), czwartą Dzieje wyznania helweckiego na Liwie (1842—1843). Inne jego znakomite dzieła: Historya szkół w Koronie i na Litwie, Dzieje kościołów wyznania helweckiego w dawnej Małej Polsce i Krótki