języka polskiego jako urzędowego z zastrzeżeniem, iż każdemu Niemcowi wolno będzie własnego używać języka.
Obydwaj obecni Niemcy złożyli oświadczenie, że „w interesie niemieckiej ludności nie mogą stawiać takich wniosków, że jednak są zdania, iż jeśli nastąpi reorganizacya kraju w polsko-narodowym duchu, w przypuszczeniu takiej reorganizacyi z niemieckiego stanowiska sprzeciwiać im się nie należy.”[1]
Ale, chociaż sejm berliński, który się zebrał 2 kwietnia, w adresie do króla umieścił te słowa: „Z radością witamy rozkaz W. K. Mości, zapowiadający W. Księstwu Poznańskiemu reorganizacyą narodową,” Niemcy poznańscy, podżegani przez urzędników, przyzwyczajonych do gnębienia Polaków, a teraz obawiających się o utratę panowania i urzędów, przeciwko tej reorganizacyi wystąpili.
Pochop wyszedł z Bydgoszczy.
Dnia 25 marca ogłosiła rejencya bydgoska, że nikogo nie należy słuchać, krom pruskich urzędników. Zaraz nazajutrz wydali Niemcy bydgoscy gorącą odezwę do swych ziomków, aby wszędzie śmiało występowali jako Niemcy. 27 marca zaś wysłali do króla petycyą o wcielenie miasta Bydgoszczy do Rzeszy niemieckiej. Utworzyli też niemiecką straż bezpieczeństwa, oraz komitet „dla obrony pruskich interesów” w W. Księstwie Poznańskiem. Polski komitet, który się w Bydgoszczy naprędce zawiązał, musiał opuścić miasto.
Za przykładem Bydgoszczy poszły inne miasta rejencyi bydgoskiej, jak Piła, Szubin, Wyrzysk, Łobżenica, Chodzież, Ujście, Margonin, Trzcianka, Wieleń, Radolin, a w rejencyi poznańskiej: Szamotuły, Oborniki, Rogoźno, Lwówek, Obrzycko, Sierakowo, Leszno, Rawicz, gdzie bardzo niemiłego przyjęcia doznali dnia 28 marca Wilczyński, Budziszewski, Koczorowski i Jankowski, gdy chcieli tam zawiązać polski komitet, Bojanowo, Górka, Jutrosin, Poniec i Sarnowa zażądały wcielenia do Śląska, Międzyrzecz zaś, Babimost, Trzciel i Skwierzyna do Brandenburgii.
Były to wszystkie miasta, które Polakom zawdzięczały swe powstanie i przywileje!
A z jaką to nienawiścią występowano przeciwko Polakom!
- ↑ Zur Beurtheilung der polnischen Frage itd., str. 30-31.
