bezprawie, którego wymazać z żadnego polskiego serca nigdy nie można.”[1]
Pisał jeszcze arcybiskup do ministra Auerswalda 26 kwietnia i 18 maja listy,[2] w których mniejwięcej to samo oświadczał.
Memoryał, o którym arcybiskup w liście do hr. Schwerina wspomina, wyszedł w druku 1848 r. p. t. Promemoria w sprawie nadwerężenia praw Kościoła w W. Księstwie Poznańskiem od czasu królewsko-pruskiego zaboru, powodem zaś do napisania go był reskrypt królewski z 30 kwietnia 1848 r., w którym mieściły się te słowa:
„Mieszkańcy prowincyi poznańskiej! Co wam od czasu, jak należycie do państwa pruskiego, król, ojciec mój przyrzekł, iż Kościół katolicki nienaruszonym pozostanie, to wam przeszło 30 lat niezłomnie dotrzymano. Religia wasza, Kościół wasz jest mi świętym. Tak pozostanie również i nadal. Nikt wam nie przeszkodzi w waszej świętej wierze, a każdy zamach taki byłby surowo ukarany. Czyli wasi urzędnicy Polacy, czyli Niemcy będą zawsze działać muszą według ustaw krajowych, a zatem będą także szanować waszą religią, wasz Kościół. „Na to daję wam powtórnie moje słowo królewskie.”[3]
Otóż Promemoria wykazywało, że kościół katolicki w W. Księstwie Poznańskiem, który przed okupacyą pruską był panującym w kraju, po okupacyi za porównany w prawach z Kościołem protestanckim ogłoszony, nie cieszył się bynajmniej tą równością praw, lecz wielokrotnie upośledzony i w swych prawach pokrzywdzony, stał się prawdziwie Kościołem uciśnionym.[3]
Napiętnowany przez arcybiskupa Przyłuskiego w piśmie do ministra hr. Schwerina z dnia 27 maja komitet centralny narodowy niemiecki w Poznaniu tworzyli wówczas: Neumann, Viebig, Seger, dr. Barth, Günter, dr. Hepke, Kaatz, Blau, Crousaz, Wehr, dr. Hantke, Suttinger starszy, Wettin-
