Zaraz na początku roku 1873, dnia 4 stycznia nakazało prowincyonalne kolegium szkolne poznańskie wykładać w wyższych zakładach naukowych we wszystkich klasach wszystkie przedmioty, więc i religią, od Wielkanocy 1873 r. tylko po niemiecku.
Wtedy to arcybiskup Ledóchowski, „ulegając bolesnej konieczności,” wydał dnia 23 lutego 1873 r. okólnik, w którym rozporządzał, aby w polskich gimnazyach i w szkole realnej poznańskiej uczono religii tylko po polsku w czterech niższych klasach, a dopiero w wyższych po niemiecku.
Było to pierwsze w tej sprawie fatalne ustępstwo władzy duchownej. Na nic się zresztą nie przydało. Minister hr. Eulenburg, odpowiadając w marcu 1873 r. na interpelacyą posła Łyskowskiego w tej sprawie, nie wahał się zrzucić publicznie arcybiskupowi Ledóchowskiemu, że „przed objęciem arcybiskupstwa gnieźnieńsko-poznańskiego przyrzekł był rządowi pruskiemu, iż z narodowością polską nic wspólnego mieć nie będzie, a mimo to z rozpiętymi żaglami płynie pod chorągwią narodową.”[1]
Na okólnik arcybiskupa odpowiedział dnia 16 marca minister Falk rozporządzeniem do prowincyonalnego kolegium szkolnego w Poznaniu, aby tych katolickich nauczycieli religii, którzyby nie chcieli poddać się nakazowi wła-
- ↑ Żywot Mieczysława hr. Halki Ledóchowskiego. Poznań 1879 str. 146.
