cych oklasków swego stronnictwa. Gdybyście dzisiaj system ten pochwalić mieli, to zaiste w dziedzinie prawa międzynarodowego spadlibyśmy na nowo do owego wieku, w którym się ludy najokrutniejszymi środkami niszczyły — do owego wieku, którego smutny pomnik stanowi także pomiędzy innemi szerokie cmentarzysko słowiańskie pomiędzy Łabą a Odrą…”
„Rozporządzenia z r. 1872 i 1873 zrywają zupełnie z przyjętemi, uznanemi i uroczyście ogłoszonemi obietnicami i słowami królów pruskich, o których jeszcze minister Manteuffel 15 lutego 1850 r., kiedy posłowie polscy nie chcieli składać przysięgi na konstytucyą, w imieniu rządu państwa tak się wyraził: Konstytucya nie może ubliżać układom kontrahentów i prawom polskiej narodowości.”
„W r. 1872 i 1873 wydano co do gimnazyów W. Księstwa Poznańskiego trzy rozporządzenia, na mocy których
1) język niemiecki został przepisany jako wykładowy we wszystkich klasach, począwszy od septymy;
2) wielka liczba polskich nauczycieli została przeniesiona w prowincye niemieckie, a nauczyciele Polacy tylko wyjątkowo miejsce przy gimnazyach W. Księstwa Poznańskiego otrzymywali — obok tego zaś w klasach niższych ustanawiano nauczycieli, którzy ani słowa po polsku nie umieją i żadnem słowem wyjaśnienia uczniowi polskiemu w pomoc przyjść nie mogą.”
„Że środki te przynoszą interesom narodowości polskiej jak największą szkodę i uniemożliwiają wielkiej części Polaków korzystanie z dobrodziejstw nauki i wykształcenia, dowodzą następujące dane:
„Przed reformą z r. 1872/73 liczyły wszystkie wyższe szkoły W. Księstwa Poznańskiego
albo podług wyznania
