łożył we Lwowie komitet rewolucyjny prowincyonalny, który zobowiązał się zbierać fundusze na legion polski i słuchać rozkazów Mierosławskiego.
Wśród takich okoliczności przywitanego szlachetnego, szczerze Polakom życzliwego w. księcia Konstantego, którego car Aleksander mianował swym namiestnikiem, w lipcu 1862 r. kulą w Warszawie!
I na Wielopolskiego wykonano zamachy — na męża, który wskazywał Polakom drogę najbliższą, najbezpieczniejszą do odzyskania swobodnego oddechu!
Słusznie powiedział kiedyś generał Chrzanowski o emigracyi polskiej w Turcyi: „Pokaż im bród przez Dniestr i na drugiej stronie ziemię polską, wrzasną: „My tędy nie chcemy, lecz przez Chiny!”[1]
I czerwoni nie chcieli iść drogą Wielopolskiego — woleli drogę powstania, licząc na pomoc Europy, która nas tyle razy zawiodła!
„Wszyscy są w obłędzie — pisał Kraszewski z Warszawy 5 lipca 1862 r. do Władysława Bentkowskiego[2] — od gróżki na wszystkich — w kościele na kapłanów, co starają się uspokoić — na nas, co protestujemy — na wszystkich. Jest to stan ulicy — jest to coś okropnego.”
Nie zważając na nic, przeprowadzał Wielopolski jako naczelnik rządu cywilnego w Królestwie od 8 czerwca 1862 r. z żelazną konsekwencyą reformy. Przywrócenie osobnego w Królestwie ministerstwa wyznań i oświecenia, znakomite zorganizowanie w przeciągu tylko 4 miesięcy — czemu trudno uwierzyć — całego systemu wychowania publicznego, otwarcie Szkoły Głównej w Warszawie i polskiego Instytutu politechnicznego w Puławach, ustanowienia Rady stanu Królestwa, do której wejść mieli dygnitarze duchowni i znakomitsi obywatele świeccy, ustanowienie po guberniach i powiatach Rad z wyborów, zapowiedź samorządu Warszawy i główniejszych miast w Królestwie, poddanie poczt i komunikacyi lądowych i wodnych pod bezpo-
