cuskiej wybitne miejsce nie tylko dlatego, że była pierwszą, próbą przedstawienia całego zakresu wiedzy ludzkiej, z jednakowem uwzględnieniem umiejętności realnych jak historja, nauki przyrodnicze i matematyka, tudzież sztuk pięknych, literatury, rękodzieł i przemysłu, ale również dlatego, że była wyrazem przekonań, panujących we Francji w przededniu rewolucji, na polu filozofji, etyki, umiejętności politycznych a w szczególności religji. Wspólną cechą encyklopedystów był, przechodzący w pozę, kult wiedzy i kult natury oraz dążenie do podkopania wszelkiej wiary w pierwiastek nadzmysłowy. Ich racjonalistyczny ateizm, ukryty pod maską filozoficznego deizmu, zapożyczonego z Anglji, wespół z libertynizmem myśli i obyczajów, rozszerzył się na ówczesnym dworze królewskim i w ówczesnych salonach a stamtąd przesiąkał do wszystkich sfer społecznych, przygotowując grunt dla rewolucji i panowania terroru.
Endemiczne synody (po grecku synodoi endemusai), odbywane w Konstantynopolu konferencje przebywających tam biskupów i patrjarchów. Przedmiotem konferencyj były pilne sprawy kościelne, w szczególności spory między biskupami Kościoła wschod-
Energumeni, ob. Opętani.
Enfantin Prosper (1796 — 1864), założył w r. 1829 gminę religijną, rodzaj sekty, mającej wprowadzić w życie nauki społeczno-ekonomiczne Saint-Simona (ob. Saint-Simonizm). Gmin takich powstało pięć: w Tuluzie, Montpellier, Lyonie, Dijon i w Metzu. Enfantin, który przybrał tytuł „ojca najwyższego“, pisał do tych gmin listy apostolskie. Propagował wolną miłość i został w r. 1832 wraz z kilkoma zwolennikami skazany na więzienie za występki przeciwko moralności. Będąc w Egipcie pracował przy kopaniu kanału sueskiego i propagował połączenie chrystjanizmu z mahometanizmem.
Engelbert św., arcybiskup koloński i męczennik, ur. ok. r. 1185 jako syn hr. de Berry. Został w r. 1215 arcybiskupem w Kolonji a w r. 1220, gdy cesarz Fryderyk II udał się na wyprawę do Włoch, był regentem państwa (Staatsverweser) i w tym charakterze bronił energicznie ładu i porządku w kraju. W r. 1225 został zamordowany przez Fryderyka, hr. Isenburga.
Engelbrecht Jan (1599 — 1642), marzyciel i wizjoner niemiecki w Brunświku. Nawoływał do pokuty i karcił nadużycia i występki predykantów luterskich.
Enkolpion, relikwiarzyk noszony na piersiach przez pierwszych chrześcijan. Miał formę czworoboczną, owalną lub formę krzyża. Stąd też i krzyże, które noszą biskupi na piersiach, nazywano dawniej enkolpionami.
Enkratyci ( = wstrzemięźliwi), nazwa sekty w II wieku po Chr. Twierdzili, że udoskonalenie chrześcijańskie można osiągnąć tylko przez zupełne powstrzymanie się od mięsa i wina. Małżeństwo uznawali za ustawę szatana. Odrzucali Stary Testament i unikali używania wina nawet przy mszy, stąd zwano ich hydroparastami albo akwarjanami. Za założyciela tej sekty uchodzi Tacjan, uczeń św. Justyna a następnie przewódcą ich był Severus, stąd sektę tę nazywają także sewerjanami.
Ennodjusz Magnus Feliks (473 — 521), biskup Pawji, pisarz kościelny. Brał udział w synodzie palmarskim w Rzymie, od którego otrzymał polecenie bronienia ważności jego uchwał oraz praw uznanego przezeń papieża Symmachusa przeciwko roszczeniom antypapieża Wawrzyńca. W apologji tej, wydanej w r. 503, broni Ennodjusz prymatu papieża, t. j. wyższości jego nad synodem i nad wszystkimi innymi biskupami. Pisma jego, ważne pod względem dogmatyczno-historycznym, odznaczają się wyszukaną formą literacką. Pozostawił także poezje, listy i panegiryk ku czci Teodoryka, łączące ducha chrześcijańskiego z reminiscencjami literatury pogańskiej.
Enoch, ob. Henoch[1].
Entuzjaści. Entuzjazm (z greck. entheos, zn. pełen Boga), jest to podniecenie sił duchowych, powstałe przez myśl skupioną z upodobaniem na pewnym przedmiocie. Stan ten, wywołany zapomocą gorącej modlitwy, czyli entuzjazm religijny, nie wyklucza pełnej świadomości modlącego się, czem różni się od ekstazy. W historji Kościoła pojawiło się jednak kilka sekt, zwanych entuzjastami,
