Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/143

stwa Bożego i sprzymierzeńcach Antychrysta. Do nazwy Gog i Magog, znanej w literaturach rabinicznej i arabskiej, dodano w czasach rewolucyjnych w XIX w. wyraz „Demagog“, jako trzeci i najwyższy stopień wroga ludzkości.

 Goj, po hebrajsku w liczbie mnogiej gojim, znaczy naród, pierwotnie „naród wybrany“, w szczególnem znaczeniu nazwa żydowska, nadawana wszystkim, nie będącym żydami, chrześcijanom i poganom. Wyrażenie szabbes-goj jest nazwaniem chrześcijan, którzy służąc żydom, spełniają za nich wszelkie prace, zakazane im w dzień sobotni.

 Golgota (Golgatha), grecka forma wyrazu hebrajskiego Golgolet, po łacinie calvaria, znaczy „czaszka“, miejsce stracenia, na którem ukrzyżowano Chrystusa Pana. Jest to pagórek skalisty blisko dawnych murów Jerozolimy. Niedaleko tego miejsca znajduje się grób Chrystusa, będący obecnie wraz z Golgotą jednym kościołem (ob. Grób święty).

 Gołąb w Starym Testamencie oznaczał narówni z jagnięciem czystość, zgodę i pokój. Gołębica zwiastowała Noemu ustanie potopu (Genesis VIII, 11). W mitologji greckiej gołąb jest ptakiem Afrodyty. Babilon nazywał się „miastem gołębia“, ponieważ w nim panowała Semiramis, zrodzona z jaja gołębiego. W hieroglifach egipskich gołąb, feniks i palma są wyobrażeniem czasu i płodności. Prawo mojżeszowe nakazywało niewiastom po urodzeniu dziecka składać na ofiarę oczyszczającą baranka, parę gołębi lub synogarlic. W symbolice staro-chrześcijańskiej gołąb, jako zwiastun pokoju, symbolizuje Ducha św. Na niektórych pomnikach starochrześcijańskich gołąb z krzyżem i gałązką oliwną jest symbolem Zbawiciela. Znajdujące się na grobach pierwszych chrześcijan wyobrażenie gołębia, który dziobie winne grono, oznacza duszę zmarłego, cieszącą się szczęściem wiecznem.

 Gołębica eucharystyczna, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa naczynie złote lub srebrne w kształcie gołębicy, służące do przechowywania Przenajśw. Sakramentu (ob. Cyborjum).

 Gomaryści, zwolennicy nauki Franciszka Gomara, teologa kalwińskiego (1563 — 1641), ob. Infralapsarii.

 Gomora, ob. Sodoma.

 Gomółka Mikołaj, polski kompozytor melodyj kościelnych w XVI wieku. Pochodził z Krakowa, zmarł w Jazłowcu w r. 1609. Był muzykiem nadwornym króla Zygmunta Augusta. Napisał „Melodje na psałterz polski“ do słów Jana Kochanowskiego, drukowane w Krakowie w r. 1580. Większość psalmów Gomółki pisana jest w duchu muzyki narodowej polskiej, a niektóre z nich przypominają polskie pieśni ludowe.

 Gonezius czyli Piotr z Goniądza, ur. w Goniądzu w r. 1525, odegrał wybitną rolę w dziejach reformacji w Polsce. W r. 1555 wróciwszy do kraju z Wittembergi, gdzie przejął się naukami Lutra i Melanchtona, wystąpił na zjeździe ewangelików reformowanych w Secyminie (w pow. sochaczewskim) z doktryną antytrynitarską. Potępiony przez zebranych, odwołał się do Melanchtona, który jednak uznał jego doktrynę za bluźnierczą. Potępił go również zjazd ewangelicki w Pinczowie w r. 1556. Mimo tego został kaznodzieją w Wągrowie, powołany na to stanowisko przez Jana Kiszkę, w. krajczego litewskiego. Zyskał wielu zwolenników na Litwie i Podlasiu i wywołał liczne spory i rozdwojenie pośród polskich kalwinistów. Zjazd w Brześciu Litewskim (1558) potępił jego naukę, a zwolennicy jego poczęli go opuszczać. Opuścił go także jego protektor Kiszka, kazał zniszczyć jego dzieła i zamknąć jego drukarnię w Wągrowie.

 Gonfalon (gonfalone, sztandar). We Florencji za czasów Machjawela (1469 — 1527) gonfalonierem zwano urzędnika, czuwającego nad porządkiem publicznym, stąd gonfalonier znaczyło tyle, co opiekun i obrońca. W Rzymie gonfalonier nosił sztandar z wizerunkiem św. Piotra i miał obowiązek bronienia papieża. Był to urząd honorowy, powierzany panującym. Bractwo Gonfalonów (Compagnia del Gonfalone), założone w Rzymie w r. 1264, zajmowało się wykupem jeńców z rąk Saracenów i dawało w Colosseum przedstawienia Męki Pańskiej w czasie Wielkiego Tygo-