Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/150

GRECKO-WSCHODNIA RELIGJAGRECKO-WSCHODNIA RELIGJA

145

---

tego patrjarchatu, stawiającym go ponad, inne grecko-wschodnie kościoły autocefalne, jest święcenie oleju, zwanego myron (chrisam), który zobowiązane są od niego pobierać wszystkie inne kościoły. Obowiązku tego dopełniają tylko niektóre, jak grecki, aleksandryjski, jerozolimski, serbski, cypryjski, synaicki oraz na podstawie układu z r. 1924 także Kościół prawosławny w Polsce.
 2. Patrjarchat w Aleksandrji, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa najwybitniejszy z patrjarchatów Wschodu. Po zdobyciu Egiptu przez Omara upadło jego znaczenie i przez dwa wieki patrjarchowie aleksandryjscy rezydowali w Konstantynopolu.
 3. Patrjarchat w Antjochji.
 4. Patrjarchat w Jerozolimie.
 5. Patrjarchat w Moskwie, wskrzeszony po upadku caratu.
 6. Patrjarchat w Karłowicach.
 7. Kościół w klasztorze na górze Synaj, którego opat nosi tytuł arcy-biskupa. Wskutek sporu między patriarchatem aleksandryjskim i jerozolimskim o władzę nad tym klasztorem, synod w Konstantynopolu ogłosił go kościołem autocefalnym.
 8. Kościół na wyspie Cypr. Jest samoistnym od r. 431.
 9. Kościół grecki. Otrzymał prawa kościoła autocefalnego w r. 1833 równocześnie z odzyskaniem przez Grecję niezawisłości państwowej.
 10. Kościół rumuński, niezawisły od r. 1882.
 11. Kościół bułgarski. Domagał się samoistności od r. 1850, a gdy patrjarcha w Konstantynopolu nie chciał mu jej przyznać, sułtan ogłosił w r. 1870 egzarchę w Sofji egzarchą samoistnym. Od tego czasu Kościół bułgarski nie utrzymuje stosunków z patrjarchatem ekumenicznym, który uważa go za odstępczy.
 12. Kościół serbski, W XIV wieku istniał samoistny patrjarchat serbski z siedzibą w Ipeku, który w r. 1766 połączono z Konstantynopolem. W r. 1879 odzyskał samoistność.
 13. Kościół czarnogórski z metropolitą w Cetynje.
 14. Kościół siedmiogrodzki, od r. 1864 samoistny, z metropolitą w Hermanstadzie na czele.
 15. Metropolja bukowińska i metropolitą w Czerniowcach.
 16. Kościół prawosławny w Polsce. Wyznawcy Kościoła grecko-wschodniego w Polsce, zwani dyzunitami, zależeli pod względem religijnym od patrjarchy w Konstantynopolu. W czasach przedrozbiorowych, wskutek rosnących wpływów rosyjskich, przyłączyli się do cerkwi rosyjskiej, będącej, jak wyżej wspomniano, pod kierownictwem „najświętszego synodu“ w Petersburgu, kościołem państwowym rosyjskim. Po upadku caratu, a w czasie odbudowy państwowości polskiej, synod ten i państwowa cerkiew rosyjska przestała istnieć, stosownie więc do zasady terytorjalności, na podstawie której wspomniane kościoły wyznania grecko-wschodniego, jak grecki, bułgarski’, serbski i rumuński, uzyskiwały niezależność z chwilą odzyskania niezależności przez państwo, na którego terenie istnieją, także i polski kościół prawosławny musiał uzyskać niezależność. Ten stan faktycznej niezależności polskiego prawosławia stwierdził synod polskich biskupów prawosławnych w Warszawie uchwałą z dn. 14 czerwca 1922 r., ogłaszając „Kościół prawosławny w Polsce“ jako autocefaliczny. Uchwałę tę ze stanowiska kościelnego ulegalizował patrjarcha ekumeniczny w Konstantynopolu Grzegorz VII w tomosie z dn. 13 listopada 1924, uznając ten Kościół jako jednostkę równorzędną we wspólnocie kościołów grecko-wschodnich i stwierdził, że zwierzchnią władzę w tym Kościele stanowi synod biskupów diecezjalnych pod przewodnictwem metropolity warszawskiego jako głowy Kościoła.
 Obecny stan organizacji hierarchicznej jest następujący: Zwierzchnikiem Kościoła prawosławnego w Polsce jest „Metropolita warszawski i całej Polski“. Władzę swą sprawuje przy pomocy synodu, złożonego z biskupów diecezjalnych w Polsce. Diecezyj jest pięć: wołyńska z siedzibą biskupa w Pińsku, poleska z siedzibą w Pińsku, grodzieńsko-nowogrodzka z siedzibą w Grodnie, wileńska z siedzibą w Wilnie i warszawska z siedzibą w Warszawie.
 Ogół kościołów wyznania grecko-