Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/155

Zostawił liczne dzieła teologiczne (Hexameron), pisane językiem wyszukanym, pełnym metafor i kombinacyj rytmicznych na sposób współczesnych sofistów. Wraz z swym bratem św. Bazylim i z św. Grzegorzem nazjanzeńskim należy do grupy, zwanej w historji Kościoła grupą, trzech „Wielkich z Kappadocji“.

 Grzegorz św. Iluminator czyli Oświeciciel, apostoł Armenji, żył w końcu III a z początkiem IV w. Nazywał się Grigor Lusaworycz i pochodził z perskiego rodu Arsakidów. Gdy jego ojciec Anag zranił śmiertelnie króla Ormian, Chozroesa I, miał być Grzegorz, wówczas dwuletnie dziecko, zabity. Ocalony przez mamię i wychowany po chrześcijańsku w Cezarei, dostał się na dwór syna Chozroesa, króla Tyrydata III, który w r. 286 na czele armji rzymskiej odzyskał państwo swego ojca. Gdy Grzegorz odmówił składania ofiar bogom, Tyrydat wtrącił go do więzienia. Po 14 latach został uwolniony z powodu choroby umysłowej Tyrydata, którego uleczył i nawrócił na chrześcijaństwo. Arcybiskup Cezarei wyświęcił go na biskupa, a papież Sylwester I mianował patrjarchą Armenji. Grzegorz zorganizował kościół armeński, odbywał podróże misyjne, budował kościoły, zakładał klasztory, szpitale i szkoły. Pod koniec życia złożył godność patrjarchy i umarł w r. 331 jako pokutnik w grocie u stóp góry Sebuh.

 Grzegorz z Sanoka, humanista polski w XV wieku. Kształcił się, wędrując po Niemczech, potem w Akademji krakowskiej, gdzie wykładał Bukoliki Wirgiljusza. Był proboszczem w Wieliczce i spowiednikiem Władysława Warneńczyka. Po bitwie pod Warną przebywał na Węgrzech, wróciwszy do kraju został konsekrowany na arcybiskupa lwowskiego. Umarł ok. r. 1478. Postać Grzegorza z Sanoka, doniedawna otoczona wielkim blaskiem jako wybitnego uczonego, poety i filozofa humanistycznego, za jakiego go uważano na podstawie panegiryku współczesnego mu Kallimacha (Buonacorsiego), została przez nowsze badania odarta z uroku. Okazało się, że przypisywane mu wyrażenie „somnia vigilantium“ („marzenia na jawie“), którego miał użyć o metodach bakałarzy scholastycznych, poczytywanie poezji za główny czynnik wychowawczy, krytyka alegoryj i przypowieści Pisma św., narzekanie na utrudnione rozwody w Kościele katolickim i inne tym podobne pomysły liberalne nie są jego wynalazkiem, lecz odpowiadają typowym poglądom współczesnych mu humanistów.

 Grzegorz z Szamotuł, archidiakon poznański, profesor prawa kanonicznego w Akademji krakowskiej w XVI wieku, napisał podręcznik prawa małżeńskiego p. t. „Enchiridion impedimentorum quae iuxta canonicas constitutiones in matrimoniis contingunt“. Kraków 1529.

 Grzegorz z Żarnowca, ob. Koszarski.

 Grzegorza order, ustanowiony w r. 1831 przez Grzegorza XVI order papieski Grzegorza Wielkiego (ob. św. Grzegorz I). Posiada trzy klasy: rycerzy wielkiego krzyża, których może być tylko 30, komandorów (70) i rycerzy (300). Odznakę orderową stanowi krzyż ośmiokątny z wizerunkiem św. Grzegorza Wielkiego i z napisem: Pro Deo et principe. Mundur zielony z białemi wypustkami ustanowił Pius X w r. 1905.

 Guizot Franciszek Piotr Wilhelm, francuski mąż stanu i minister (1787 do 1874). W r. 1812 był profesorem historji w Sorbonie. W r. 1830 wstąpił do pierwszego gabinetu Ludwika Filipa i jako minister oświaty (1832 — 1836) położył wielkie zasługi na polu szkolnictwa. W r. 1840 był posłem francuskim w Londynie. Rewolucja z r. 1848 pozbawiła go stanowiska i zmusiła do ucieczki z kraju. Po powrocie w r. 1849 pracował na rzecz przywrócenia monarchji. Mimo że był protestantem, występował jako minister na rzecz protektoratu Francji nad misjami katolickiemi. Protestanci zarzucają mu, że jako członek paryskiego konsystorza reformowanego spowodował w r. 1864 usunięcie Atanazego Coquerela, liberalnego pastora paryskiego i że na synodzie w r. 1872 przeprowadził uchwałę, że nietylko duchowni, obejmujący swój urząd, ale i wyborcy członków konsystorza reformowanego muszą złożyć ortodoksyjne wyznanie wiary. Przez to Guizot stał się twórcą ortodoksji w łonie protestantyzmu francuskiego.