Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/163

rjanów z Kościołem katolickim. Celu swego edykt ten nie osiągnę.! i mimo że w Egipcie przeprowadzano go drogą przymusową, przyjęła go tylko drobna część monofizytów. Zamieszanie, wywołane przez Henotikon, charakterystyczne dla podejmowanych przez władze świeckie poczynań w rzeczach wiary, ustało dopiero w roku 519, gdy patrjarcha w Konstantynopolu, Jan II, przyjął uroczyście formułę wiary przysłaną mu przez papieża Hormizdasa.

 Henrycjanie, sekta, ob. Henryk z Lozanny.

 Henryk z Lozanny, demagog i sekciarz z XII wieku. Jako mnich benedyktyński z Clugny zaczął w r. 1114 w Lozannie głosić pokutę, występując przy tem gwałtownie przeciwko zbytkom, zwłaszcza w ubraniu, i przeciwko wyższemu duchowieństwu. Wydalony z Le Mano przez biskupa Hildeberta, przeniósł się do Prowancji, gdzie wywołał wraz z Piotrem de Bruys ruch ludowy, skierowany przeciw Kościołowi i jego obrzędom i utworzył rodzaj sekty, której zwolenników zwano henrycjanami albo brusjanami. W r. 1135 wobec synodu w Pizie odwołał i wyprzysiągł się swej nauki. Odzyskawszy wolność, głosił ją na nowo w okolicach Tuluzy, gdzie zwolennicy jego burzyli kościoły i niszczyli ołtarze. Na pokonanie sekty wysłał papież Eugenjusz III kardynała Alberycha z Ostji i św. Bernarda z Clairveaux, którego wpływ uspokoił ludność i pokonał henrycjanów. Henryk z Lozanny umarł w więzieniu ok. r. 1148. Historycy protestanccy zaliczają go do tak zwanych przedreformatorów1, ponieważ zwalczał hierarchję katolicką i sakramenta.

 Henryk z Nördlingen, mistyk niemiecki z XIV wieku, był księdzem świeckim w Nordlingen, działał jako kaznodzieja i spowiednik a w czasie dżumy w r. 1349 jako misjonarz. Znany jest głównie z powodu korespondencji religijno mistycznej, prowadzonej w latach 1332 — 1350 z Krystyną Ebnerówną (ob. Ebner). Zbiór tych listów jest jednym z najdawniejszych zabytków niemieckiego mistycyzmu.

 Henryk z Zütphen, zwany także Molierem, uważany przez protestantów za „męczennika reformacji“, był mnichem augustjańskim w Dordrecht i rozszerzał naukę Lutra w Antwerpji. Jako kaznodzieja wysłany do Meldorf pod Dithamar, został tam przez okolicznych chłopów bez sądu spalony w r. 1524.

 Heortologja, nauka o powstawaniu, rozwoju historycznym i znaczeniu świąt kościelnych. Najczęściej wykłada się heortologję jako część liturgiki. Jako samoistna, systematyczna nauka istnieje tylko w katolicyzmie.

 Hera, ob. Grecka mitologja i religja.

 Herakleon, ob. Gnostycyzm.

 Herakles, u Rzymian Herkules, w mitologji greckiej półbożek i heros, przedstawiany w sztuce jako ideał siły fizycznej. Miał jednak w mitologji także znaczenie ideału moralnego, jako wzór męstwa, nieustraszonej odwagi i pokornego bohaterstwa, które posłuszne prawom boskim gładzi swe winy przez pokutę.

 Herbart Jan Fryderyk (1776 — 1841), filozof niemiecki, nie traktował zagadnień filozoficzno-religijnych odrębnie, lecz w związku z całokształtem swojej filozofji, którą dzieli na logikę, metafizykę i estetykę. Pojęcie Boga wywodzi z moralnej celowości a istnienie Boga udowadnia za przykładem Kanta jako moralną konieczność. Zdaniem Herbarta nie można w drodze filozoficznego poznania określić istoty Boga, bo to jest rzeczą wiary.

 Herbert Benedykt (1531 — 1593), teolog polski i polemista, wykształcony w Akademji krakowskiej, był kierownikiem szkoły nadwornej arcybiskupa gnieźnieńskiego w Skierniewicach a następnie rektorem szkoły Lubrańskiego w Poznaniu i kanonikiem poznańskim. W r. 1571 wstąpił do zakonu jezuitów. Był spowiednikiem Katarzyny Jagiellonki. W pismach swoich walczył z sekciarstwem, które wówczas zaczęło się krzewić w Polsce i nawrócił wielu, hołdujących nowiniarstwu, na wiarę katolicką.

 Herbert (Edwards, Lord Herbert of Cherbury), filozof angielski (1581 — 1648), założyciel angielskiego deizmu (ob. Deizm).

 Herem, klątwa, ob. Anathema.

 Heretycy, ob. Herezja.

 Herezja. Po grecku „hairesis“ znaczy: wybór, przedmiot wyboru, zapa-