Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/199

ptaka na świeczniku. Stąd zwani są także czcicielami czarta. W ostatniem stuleciu znosili krwawe prześladowania ze strony władz tureckich.

 Jezuaci (klerycy apostolscy św. Hieronima, Słudzy Jezusowi), kongregacja, założona w Siennie w r. 1365 przez Jana Colombini, poświęcona opiece nad chorymi i ubogimi. Zakon ten został zniesiony w r. 1668, a majątki jego zabrała rzeczpospolita wenecka na koszta wojny tureckiej. Żeńska gałąź zakonu, jezuatki, istnieje dotychczas we Włoszech.

 Jezuici (Towarzystwo Jezusowe, skrót: T. J., Societas Jesu, S. J.), zakon, założony w r. 1534 w Paryżu przez św. Ignacego Loyolę, zatwierdzony przez papieża Pawła III bullą „Regimini militantis“ z 27 września 1540 r. Organizacja zakonu, opracowana przez założyciela w dziele p. t. Constitutiones S. J., przyjęta na pierwszej kongregacji generalnej w Rzymie w r. 1558, oddaje najwyższą władzę zakonu w ręce „generała“ (praepositus generalis), wybieralnego dożywotnio przez kongregację generalną. Generał, rezydujący w Rzymie, sprawuje najwyższą władzę wykonawczą w granicach ustawy zakonu. Radę przyboczną generała stanowią czterej asystenci z głosem doradczym i admonitor. Najwyższą instancją i ciałem prawodawczem zakonu jest kongregacja generalna, rodzaj sejmu, zebranie profesów deputatów z wszystkich prowincyj. Kongregacja ta zbiera się w celu załatwiania spraw większej doniosłości, zwłaszcza dla wyboru generała. Powzięte przez nią uchwały (dekrety) obowiązują generała narówni z innymi członkami zakonu. Terytorjalnie dzieli się zakon na asystencje, a każda z nich na prowincje. Na czele prowincji stoi wybieralny na 3 lata prowincjał. Prowincjałowi podlegają przełożeni miejscowi: rektorowie kolegjów, superjorowie rezydencyj, przełożeni nowicjatów, scholastykatów i seminarjów. W kongregacji generalnej, zbierającej się zwyczajnie po śmierci generała, lub zwoływanej przez niego w nadzwyczajnych wypadkach, bierze udział generał lub jego wikarjusz, asystenci, prowincjałowie i po dwóch delegatów z każdej prowincji. Członkowie zakonu dzielą się na cztery „stany“: nowicjuszów, scholastyków, koadjutorów i profesów. Wstępujący do zakonu, po próbie i egzaminie, odbywa dwuletni nowicjat, składa śluby proste i rozpoczyna jako scholastyk okres studjów, trwający 8 do 15 lat, stosownie do postępów. Studja obejmują retorykę i literaturę, trzy lata filozofji, trzy do pięciu lat pracy nauczycielskiej, a wkońcu cztery lata teologji. Prócz tego bywa często wyznaczany czas na specjalne studja, stosownie do specjalnych uzdolnień. Czas, wyznaczany dla profesorów teologji i filozofji dla pogłębienia studjów, wynosi dwa lata. Po ukończeniu studjów otrzymuje scholastyk święcenia duchowne. Jeśli złożył trzy śluby zakonne (ubóstwa, czystości i posłuszeństwa), zostaje koadjutorem duchownym (trium votorum), gdy zaś zostanie dopuszczony i do czwartego ślubu (szczególnego posłuszeństwa Stolicy Apostolskiej), zalicza się do właściwych profesów (professi quatuor votorum), którzy tworzą „ciało Towarzystwa“ (corpus Societatis).
 Działalność Towarzystwa Jezusowego rozwija się na wszystkich polach pracy apostolskiej. Pracując na polu misyjnem, na którem dziewiąta część sił zakonu jest zajęta, jezuici dostarczyli Kościołowi pełnych poświęcenia misjonarzy, począwszy od św. Franciszka Ksawerego, apostoła Indyj, Japonji i Chin, którzy w Azji i w Ameryce zdobyli setki tysięcy nawróconych. Blisko 900 z pomiędzy misjonarzy jezuickich poniosło śmierć męczeńską.
 W zakresie misyj wewnętrznych głównem polem działania jezuitów od samego ich powstania była walka z herezją i niedowiarstwem. Uposażeni od papieży w bardzo rozległe prawa duchowne przy wykonywaniu duszpasterstwa, rozwinęli również, bardzo wybitną działalność na polu nauki i oświaty. Prowadzili i prowadzą dotychczas setki zakładów naukowych (w r. 1896 liczono 9 uniwersytetów i 194 kolegja), pomiędzy któremi wyróżniają się kolegja rzymskie z uniwersytetem gregorjańskim (Collegium Romanum) na czele. W r. 1909 w samych Stanach Zjednoczonych Ameryki Półn. pobierało naukę u je-