Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/21

samym kościele odbywają, się msze zasadniczo różne. Pod naciskiem tych faktów i ogólnej opinji biskupi anglikańscy postanowili przeprowadzić reformę przepisów kościelnych, zawartych we wspomnianym powyżej modlitewniku oficjalnym „Book of Common Prayer“ z r. 1559. Uchwalone przez nich zmiany zezwalały na zakazane dotychczas przechowywanie poświęconego chleba i wina (bez wiary w przeistoczenie) dla celów komunji, wprowadzały modlitwy za umarłych, modlitwy za króla, za parlament, za misje zagraniczne, za przemysł i handel, a nawet za Ligę Narodów. Wszystkie te zmiany jednak, o ileby miały obowiązywać, musiały być poddane uchwale obu izb parlamentu, a następnie zatwierdzeniu przez króla. W czasie sesji jesiennej r. 1927 Izba lordów przyjęła znaczną większością głosów proponowane zmiany, przyczem 40 lordów katolickich wstrzymało się od głosowania, motywując to brakiem kompetencji parlamentu do rozstrzygania o rzeczach wiary. Natomiast Izba gmin na posiedzeniu dnia 16 grudnia 1927 r. odrzuciła proponowane zmiany większością 247 głosów przeciw 205.
 Ten wynik obrad parlamentarnych nad reformą modlitewnika uwydatnił przedewszystkiem zaznaczaną przez lordów katolickich niekompetencję parlamentu do decydowania o rzeczach wiary, a następnie pozostawił Kościół anglikański na rozdrożu, które grozi jeszcze większem, niż dotychczas, rozbiciem się tego wyznania. A mianowicie biskupi anglikańscy, którzy uchwalili wspomniane zmiany modlitewnika, stanęli przed pytaniem, czy zmiany owe wprowadzić w życie bez aprobaty parlamentu i wbrew uchwale Izby gmin, czy też przeciwnie, usunąć z modlitewnika wszystko, coby odpowiadało „tendencjom rzymskim“. Pójście w pierwszym kierunku oznaczałoby zerwanie z tradycją, sięgającą czasów Henryka VIII, który nakazał, aby wszelkie zmiany w liturgji i w artykułach wiary były zatwierdzane przez parlament. Odstąpienie od tej tradycji spowodowałoby utratę przez High Church charakteru Kościoła państwowego. Usunięcie zaś z modlitewnika wszystkiego, co przypomina Kościół katolicki, miałoby dla anglikanizmu jeszcze gorsze skutki, gdyż zmiany modlitewnika poczyniono pod naciskiem opinji, idącej w kierunku „tendencyj rzymskich“, a więc zaniechanie ich pociągnęłoby za sobą dalszy wzrost przejść z anglikanizmu na katolicyzm. Wobec tego biskupi anglikańscy stanęli na stanowisku t. zw. ograniczonej rewizji, która oznacza w praktyce pozostawienie uchwalonych zmian dowolnemu uznaniu duchowieństwa. Jest to jednak chwilowe wyjście z trudnej sytuacji, nie załatwiające sprawy zasadniczo i nie kładące tamy dalszej ewolucji anglikanizmu. W ewolucji tej prócz „tendencyj rzymskich“ poważną rolę odgrywają stosunki hierarchji anglikańskiej z dostojnikami cerkwi greckowschodniej. Obie strony zdążają do zbliżenia obrządków i zwyczajów kościelnych, oraz do kanonicznego połączenia Kościoła anglikańskiego z Kościołem wschodnim, czyli uznania wspólnoty wiary, sakramentów i hierarchji obydwu kościołów.

 Anglja. Wprowadzenie chrześcijaństwa na wyspach Brytyjskich nastąpiło jeszcze za czasów panowania rzymskiego, a prześladowania za cesarza Dioklecjana zastały już tam chrześcijan. Pierwszym męczennikiem miał być tam św. Alban z Werulamu w r. 303. W soborze w Arles w r. 314 brało udział trzech biskupów angielskich: z Yorku, Londynu i Lincoln. Anglja była też ojczyzną sekty pelagjanizmu około r. 400. W półtora wieku po zdobyciu Anglji przez Anglosasów zdobywcy przyjęli religję tuziemców. W r. 595 przybyli z Galjido królestwa Kent misjonarze, a król Ethelberg pojął za żonę chrześcijankę, księżniczkę francuską i dozwolił swym poddanym na wyznawanie religji chrześcijańskiej. Z końcem VII w. cała Anglja i Szkocja była chrześcijańską. Rozłam z katolicyzmem nastąpił za panowania Henryka VIII (1509 — 1547), który odpadł od Kościoła i począł prześladować katolików (ob. Anglikanizm). Okres prześladowań katolicyzmu przez urzędowy Kościół anglikański trwał aż do r. 1829, w którym nastąpiła t. zw. „emancypacja katolików“ (ob.). Papież Pius IX przy-