Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/23

 Antonjanie. 1. Zakon armeński, powstały na Libanie z końcem XVII w. i posiadający od r. 1753 klasztor w Rzymie. W czasie Soboru Watykańskiego antonjanie zawikłali się w spór kompetencyjny z patrjarchą ormiańsko-katolickim, odrzucili dogmat o nieomylności papieża i wyklęci opuścili Rzym, przenosząc swój klasztor do Konstantynopola. 2. Sekta szwajcarska, założona przez Antoniego Unternährera, który około roku 1801 począł głosić „odnowienie świata“, przyczem żądał usunięcia nabożeństw kościelnych, szkół i wszelkiej zwierzchności. Głosił zasady komunistyczne wspólności dóbr i kobiet. Unternährer i jego następcy, Bendicht Schori i Chrystjan Michel wywoływali w latach 1802 — 1840 kilkakrotne rozruchy, a nocne zgromadzenia jego zwolenników musiały być z powodu jaskrawych wykroczeń przeciw moralności przez policję rozwiązywane.

 Antropomorfizm, przypisywanie bóstwu i siłom natury postaci ludzkiej i właściwości ludzkich. Antropomorfizmami nazywają się też wyrażenia w Starym Testamencie, określające przez przenośnię przymioty Boga i przypisujące Bogu ciało i zmysły, oblicze, usta, głos, oczy, ramię i t. p.

 Antychryst, osoba, która ma pojawić się jako wróg chrześcijaństwa i być jednym ze znaków zbliżającego się końca świata i ponownego przyjścia Chrystusa. O Antychryście wspomina św. Jan w Apokalipsie (rozdz. 13 i 17) i w obydwóch listach, oraz św. Piotr w drugim liście do Tessaloniczan (rozdz. 2, w. 3 i 4). Od pierwszych wieków chrześcijaństwa każde niemal pokolenie, przeżywające wrogie dla wiary zdarzenia, upatrywało Antychrysta w każdej osobie, będącej wyobrazicielem kierunku wrogiego chrześcijaństwu.

 Antydikomarjanici, nazwa obejmująca wszystkie sekty, które zaprzeczają dziewictwa Najśw. Marji Panny. Należą do nich ebionici, ceryntjanię, ąpolinaryści, później socynjanie i arjanie.

 Antyfona, krótka modlitwa lub zdanie, zawierające myśl pobożną. Antyfony śpiewa się w czasie obrzędów religijnych, jak np. procesje, lub odmawia w nabożeństwie prywatnem, jak np. godzinki, litanje i t. p. W antyfonie zawarta jest główna myśl i przewodnia intencja nabożeństwa, przy którem się ją śpiewa lub odmawia.

 Antykonkordatarjusze, sekta galikańska, zwana także Małym kościołem. Po zawarciu w r. 1801 konkordatu między papieżem Piusem VII a Napoleonem zażądał papież rezygnacji od 81 istniejących wówczas we Francji biskupów. Temu żądaniu uczyniło zadość 45, a odmówiło 36 biskupów. Gdy papież bullą „Qui Christi domini“ podzielił Francję na 60 diecezyj i upoważnił kardynała Lapierre do instytuowania nowych biskupów, 36 opozycyjnych biskupów wystąpiło z protestem. Po upadku Napoleona biskupi opozycyjni podpisali na żądanie Ludwika XVIII w roku 1816 akt zrzeczenia się bez za-strzeżeń. Ostatni z nich, biskup Themines z Blois, poddał się w r. 1829 i na tem wygasła ta sekta.

 Antynomizm, doktryna, zaprzeczająca potrzebie i obowiązkowi zachowywania jakichkolwiek pozytywnych przykazań religijnych. Doktryna ta znana była już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, gdy pod jej wpływem powstawały sekty nikolaitów, cerentynów, gnostyków i manichejczyków. W wiekach średnich wyznawali ją katarowie, waldetnsi i albigensi. Odżyła za czasów Lutra, wszczęta przez teologa protestanckiego, Jana Agrikolę (1492 — 1566), który utrzymywał, że dobre uczynki nie są potrzebne do zbawienia i że niema żadnego prawa pozytywnego, któreby zobowiązywało do ich pełnienia. Wskutek tego powstał t. zw. spór antynomistyczny między Agrikolą a Melanchtonem, któremu Agrikolą zarzucał tendencje katolickie.

 Antytrynitarjusze, sekty w II i III wieku, zaprzeczające dogmatowi o Trójcy Św. Dzielili się na monarchjanów, którzy odmawiali bóstwa Chrystusowi i patrypasjanów, którzy mniemali, że Chrystus był tylko objawieniem Boga Ojca, który cierpiał pod postacią Chrystusa. W XVI wieku doktryny przeciwne dogmatowi o Trójcy Św. powstały pod nazwą sekt