Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/246

między Stolicę, Apostolską a królestwem Italji może nastąpić tylko w drodze aktu dwustronnego. Tego stanowiska nie chciał uznać rząd włoski aż do czasów najnowszych, skutkiem czego papieże od r. 1869 nie opuszczali Watykanu i nie uznawali królestwa włoskiego. Stosunek ten zmienił się zasadniczo wskutek zawarcia między Stolicą Apostolską a rządem włoskim traktatu, zwanego traktatem lateraneńskim, zawartego dn. 11 lutego 1929 r. W traktacie tym państwo włoskie uznało istnienie państwa kościelnego pod panowaniem papieża a Stolica Apostolska uznała królestwo włoskie pod panowaniem dynastji sabaudzkiej ze stolicą w Rzymie. Pierwszy artykuł traktatu lateraneńskiego stwierdza, że religja katolicka jest we Włoszech religją państwową. W drugim artykule Włochy uznają suwerenność papieża na gruncie międzynarodowym, trzeci określa granice państwa kościelnego, zwanego „Stato della Citta Vaticana“ albo „Citta del Vaticano“, które obejmuje bazylikę św. Piotra, pałace i ogrody watykańskie oraz dawną mennicę papieską (Zeccha). Dalsze artykuły zawierają postanowienia, tyczące się sprawi komunikacyjnych, utworzenia stacji kolejowej i lotniska na terenie państwa kościelnego. Artykuł 8 uznaje osobę papieża za świętą i nietykalną i określa kary za obrazę lub zamach na papieża takie, jakie są przewidziane za zamach lub za obrazę majestatu. Artykuł 12 zapewnia państwu kościelnemu swobodną komunikację dyplomatyczną nawet na przypadek wojny w stosunku do tych państw, które nie utrzymują z państwem włoskiem stosunków dyplomatycznych. Art. 13 i 14 określają stan posiadania papieża poza Citta del Vaticano. Są to bazyliki patrjarchalne: Lateran, Santa Maria Maggiore i św. Pawła „za murami“ wraz z należącemi do nich budynkami, ponadto zaś pałac Castel Gandolfo w górach albańskich. Budynki te wraz z kilkoma innemi, które mieszczą kongregacje kardynalskie i instytucje naukowe papieskie, posiadają prawo eksterytorjalności, przez co państwo papieskie powiększa się o Kilkanaście enklaw, rozrzuconych po całym Rzymie. Wreszcie art. 21 gwarantuje we Włoszech kardynałom takie same prawa, jakie posiadają książęta krwi. Nieuznana przez Piusa IX ustawa „gwarancyjna“ z 13 maja 1871 r. oraz wszelkie inne ustawy włoski, sprzeczne z traktatem lateraneńskim, utraciły moc obowiązującą.

 Kościelne prawo, nie jest pojęciem jednoznacznem z prawem kanonicznem (ob.), ponieważ obejmuje ogół przepisów, regulujących sprawy kościelne, wydanych nie tylko przez władze kościelne ale i przez władze państwowe, podczas gdy prawo kanoniczne jest zbiorem przepisów prawnych, pochodzących wyłącznie tylko od prawodawczych władz Kościoła.

 Kościelny majątek. Przedmiotem majątku kościelnego są dobra ruchome i nieruchome oraz prawa majątkowe. Rzeczy kościelne dzielą się według katolickiego prawa kanonicznego na święte (sacra), t. j. takie, które przez uroczysty akt liturgiczny zostały przeznaczone do służby bożej (jak np. kościoły, kaplice, dzwony, kielichy, szaty liturgiczne i t. p.), rzeczy ściśle majątkowe (communia), które są kościelnemi tylko ze względu na właściciela a służą do zaspokojenia materjalnych potrzeb życia kościelnego, i rzeczy wartościowe (kosztowności), t. j. posiadające szczególną wartość artystyczną, zabytkową lub z powodu kosztowności materjału. Kategorję majątku kościelnego stanowi majątek beneficjalny, czyli prebenda, przeznaczony na utrzymanie duchownych, pracujących przy jakimś kościele, w odróżnieniu od majątku ściśle kościelnego (fabrica ecclesiae), który jest przeznaczony na pokrycie wydatków, połączonych z utrzymaniem budynku kościelnego. Kościół katolicki ma prawo nabywać, posiadać i zarządzać majątkiem. Podmiotami majątku kościelnego są osoby fizyczne lub moralne (prawne). Takiemi osobami moralnemi według prawa kanonicznego są: 1) z ustanowienia bożego Kościół katolicki i Stolica Apostolska; 2) na mocy prawa kościelnego zaś diecezje, wikarjaty apostolskie, seminarja, kościoły, menza kapitulna, beneficjum, zakony, prowincje zakonne, zgromadzenia zakonne, poszczególne klasztory i domy