Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/59

strzeganiu prawa mojżeszowego i zwalczające wpływy hellenistyczne, które wówczas szerzyły się wśród liberalnych warstw narodu żydowskiego. Z tego stronnictwa powstali późniejsi faryzeusze. W Polsce powstała pod tą nazwą w połowie XVIII wieku, istniejąca dotychczas, sekta żydowska mistyczno-kabalistyczna, założona przez zwolenników rabina-cudotwórcy Izraela z Międzyboża, zwanego Baal-Szem, w skróceniu Beszt, stąd także nazwa sekty „Beszterjanie“, w której wybitną rolę odgrywają t. zw. cudotwórcy, czyli cadycy (caddikim zn. po hebr. sprawiedliwy).

 Chateaubriand, pisarz francuski (1768 — 1848) stał na czele odrodzenia myśli i sztuki katolickiej we Francji z początkiem XIX wieku. W dziele swem p. t. „Genie du Christianisme“ wykazuje, że religją chrześcijańska jest głęboko ludzką, wzniosłą przez swe dogmaty, dobroczynną przez zasady etyki, które głosi, majestatyczną i wzruszającą przez swe obrzędy. Mimo braków pod względem dogmatycznym i historycznym, dzieła Chateaubrianda wywarły znaczny wpływ na współczesnych.

 Cherubini (cheruby, po hebr. cherubini), istoty mityczne uskrzydlone, znane w mitologjach wschodnich i u żydów. W teologji chrześcijańskiej nazywa się tak jeden z dziesięciu chórów anielskich. Czterech cherubinów pod postaciami człowieka, lwa, orła i wołu, opisywanych w proroctwie Ezechjela (Ez. I. 5-11), symbolizuje czterech ewangelistów.

 Chiesa evangelica italiana (włoski kościół ewangelicki). Protestantyzm we Włoszech nie miał powodzenia. W Toskanji, gdzie szerzył się najwięcej, miał w XVIII w. ok. 10.000 zwolenników. W XIX w. przyszły mu w pomoc sekty darbystów i waldensów i przez krótki czas ok. r. 1884 doszło do połączenia z niemi pod wspólną nazwą Chiesa libera („wolny kościół“). Już w r. 1887 jednak unja ta rozpadła się, znaczna część zwolenników „wolnego kościoła“ przyłączyła się do sekty metodystów, tak że przy „kościele ewangelickim włoskim“ pozostały tylko dwie nieliczne gminy wyznawców w Florencji i w Rzymie.

 Chili, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 Chiljazm (od greck. hilioi, zn. tysiąc), wiara w przyszłe tysiącletnie panowanie szczęśliwości na ziemi, powstała u żydów wskutek wyobrażeń o przyjściu Mesjasza jako wodza i króla, który miał podźwignąć państwo żydowskie z upadku i zapewnić mu potęgę i panowanie nad światem. Wiara ta, wskutek błędnego tłumaczenia przepowiedni proroków i Apokalipsy, przeszła od żydów do niektórych sekt pierwszych wieków chrześcijaństwa, jak ebionici i nazaretanie, jako wiara w przyjście królestwa radości czysto zmysłowej i ziemskiej (chiliasmus crassus). Zwolennikami chiljazmu idealnego (chiliasmus subtilis) byli niektórzy teologowie kościelni, wierzący w przyjście Królestwa Bożego, które założyć miał Chrystus Pan na ziemi bezpośrednio przed sądem ostatecznym. Upadek chiljazmu rozpoczął się od czasów Konstantyna Wielkiego, gdy chrześcijaństwo stało się religją panującą i gdy zaczęto mniemać, że szczęśliwe tysiąclecie panowania Chrystusa już się rozpoczęło.
 Chiljazm odżył pod wpływem t. zw. reformacji Husa i Lutra. Teologowie protestanccy odrzucali wprawdzie naukę anabaptystów (ob.) w powtórne przyjście Chrystusa, ale niektórzy z nich, jak Bengel (1687 — 1752) i Oetinger (1702 — 1782), wprowadzili chiljazm do teologji protestanckiej. Sekty. wyrosłe na tle husytyzmu i protestantyzmu, jak bracia czescy i hugenoci, a w nowszych czasach irwingjanie, mormoni, adwentyści, darbyści i russelici oraz sekta buttlerowska, oddają się nadziejom chiljastycznym. Całkiem nowożytną formą chiljazmu, nie religijnego, lecz ekonomicznego, jest ideał państwa socjalistycznego.

 Chiny, kraj o starożytnej kulturze, liczący około 440 miljonów mieszkańców, którzy wyznają trzy religje rodzime: sinizm, konfucjanizm i taoizm. Z wyznań religijnych, powstałych poza Chinami, najliczniejszych wyznawców w Chinach ma buddyzm. Prócz tego islam liczy przeszło 20 miljonów wyznawców, a chrześcijan w Chinach jest obecnie około 2,428,000