Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/60

katolików i około 268,000 protestantów.
 Podstawą, pierwotnej religji chińskiej w okresie od XXIV wieku przed nar. Chr. aż do reformy Konfucjusza i Lao-tse w VI wieku przed nar. Chr. była cześć przodków i cześć nieba. Nie była to religja monoteistyczna, jakkolwiek są w niej ślady czci jakiejś Najwyższej Istoty, władcy nieba (Szang-ti), z którą, jednak narówni czczono samo niebo (Thian), cesarza (Ti) oraz przeróżne rodzaje duchów (Szan), pomiędzy któremi najwyższą, cześć oddawano duchom przodków (Tsu). Na tem tle rozwinęła się u Chińczyków wiara w nieśmiertelność duszy.
 Podstawy konfucjanizmu, który liczy obecnie w Chinach, obok taoizmu i buddyzmu, największą, ilość wyznawców, zawarte są w księgach King i Szu, opracowanych przez Kong-tse (Kong-futse czyli Konfucjusza) i jego szkołę z końcem VI i z początkiem V wieku przed Chr. Najważniejszą z tych ksiąg jest Yi-King, t. j. Księga Zmian, Li-ki, t. j. Księga Obyczajów oraz księga Czung-jung, zawierająca charakterystyczną ideę Konfucjusza, ideę równowagi.
 Trzy potęgi zasadnicze: niebo, ziemia i człowiek, winny ze sobą harmonizować. Szczęście jest to równowaga sił, gdy wszystko odbywa się we właściwym czasie i we właściwych rozmiarach. Zbytek lub brak oznaczają nieszczęście. Religja ta, będąca raczej doktryną filozoficzną niż religijną, nie posiada żadnej mitologji ani kapłanów. Ceremonje religijne spełniają urzędnicy państwowi, którzy wcale nie stanowią kleru.
 Od konfucjanizmu różni się taoizm, który posiada stan kapłański i mnichów. Za założyciela tej religji uchodzi żyjący współcześnie z Konfucjuszem filozof Lao-tse, ur. w r. 604 przed Chr., autor księgi Tao-te-King, t. j. księgi o prawdzie i cnocie. Taoizm jednak, którego nazwa pochodzi od tej księgi, ma niewiele z nią wspólnego, polega raczej na dwóch księgach świętych, powstałych w XV w. przed Chr. Ideą zasadniczą pierwszej z nich, Księgi nagród i kar, jest teza, że dobre i złe uczynki ludzkie są nagradzane lub karane przez duchy Nieba i Ziemi. Taoizm nie zna jednak, równie jak konfucjanizm, piekła ani kar po śmierci. Jedyną karą za grzech jest skrócenie życia człowieka, który popełnił występek, albo też jego potomków. Jako nagrodę za dobre czyny obiecuje taoizm znaczne przedłużenie życia na ziemi, a za wielką ich ilość (1300 dobrych czynów) nieśmiertelność w niebie.
 Konfucjanizm jest religją oficjalną Chin, wyznawaną przez warstwy inteligentne oraz sceptyków, pogardzających sinizmem i taoizmem.
 Około r. 65 po nar. Chr. został wprowadzony do Chin buddyzm. Obecnie niektórzy zwolennicy Konfucjusza wyznają jego doktrynę zmieszaną z buddyzmem: niema w niej ani bóstwa, ani opatrzności, ani najwyższego sędziego. Świat składa się z dwóch pierwiastków: normy „li“ i materji „ki“. Wszystkie istoty wychodzą z wielkiego Wszechbytu i wracają doń. Jest to panteizm naturalistyczny.
 Chrześcijaństwo w Chinach pojawiło się około r. 781 po Chr., wprowadzone tam przez nestorjanów, następnie w XIII wieku przez zakon franciszkanów, a z końcem XVI wieku przez św. Franciszka Ksawerego i jego towarzyszów. W r. 1700 było w Chinach 300.000 chrześcijan. Cyfra ta obniżyła się wskutek prześladowań w XVIII wieku do 180.000. W ciągu wieku XIX wzrosła do 740.000, według obliczenia z r. 1927 wynosi 2.427.331 wiernych. Chiny katolickie są podzielone na 70 wikarjatów i prefektur apostolskich oraz 56 biskupstw, w których pracuje 2764 księży (w tem 1132 Chińczyków). Do tych rezultatów doprowadziła praca misyjna licznych zgromadzeń zakonnych wszelkich narodowości, jak łazarzyści, jezuici, franciszkanie, dominikanie, salezjanie, pasjoniści i wiele innych.
 Od r. 1842 pracują w Chinach różne protestanckie towarzystwa misyjne, w tem 18 angielskich, 13 amerykańskich i 5 niemieckich. Według obliczeń z r. 1916 misje te uzyskały około 268.000 wyznawców.

 Chorał, 1) melodja kościelna, rytmiczna ale nie miarowa, śpiewana jednym głosem przez zespół śpiewających. Nazwa ta powstała w średniowieczu i oznaczała jako „musica cho-