Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/73

mógł doprowadzić ludzi do poznania prawdziwego Boga i dał im prawo mojżeszowe, które obiecuje tylko szczęście zmysłowe i to nie osiągalne, oraz zesłał przeciw duchom materji (chyle) tylko psychicznego a więc niedostatecznie silnego Mesjasza człowieka.
 2. W najdawniejszej konstytucji starożytnej Attyki demiurgami nazywano stan rzemieślniczy, w przeciwstawieniu do eupatrydów (szlachty) i geomorów (rolników).

 Demokryt, filozof grecki, zmarły ok. r. 350 przed Chr., uważał za cel życia osiągnięcie jak największej sumy rozkoszy i wesołości. Stąd zwany jest „śmiejącym się filozofem z Abdery“ (ob. Eudemonizm).

 Demon. Grecy nazywali demonami bogów lub też istoty pośrednie między bogami a ludźmi. Rozróżnienie wśród demonów duchów dobrych i złych pochodzi ze Wschodu. Persowie, Chaldejczycy, Hindusi i Egipcjanie uważają za demony wszelkie duchy, oddziaływające na człowieka, bądź w dobrym, bądź w złym kierunku. Żydowska nauka o demonach, która wytworzyła się prawdopodobnie za czasów niewoli babilońskiej nazywa demonami tylko złe duchy, będące na usługach szatana (ob. Djabeł).

 Demonjacy, ob. Opętani.

 Demonologia, nauka o demonach.

 Denominacja, w Ameryce Północnej i w Anglji wyznania protestanckie, niezgodne z anglikanizmem, jak nonkonformiści, metodyści i dysydenci. Wyraz ten w Niemczech używany jest w miejsce wyrazu: sekta.

 Depositum fidei, po grecku paratheke = depozyt, w listach św. Pawła do Tymoteusza oznacza „skarb wiary“, czyli ogół prawd, na których opiera się religja chrześcijańska, powierzony przez Chrystusa Kościołowi, który go strzeże (ob. Dogmat).

 Depozycja, ob. Degradacja.

 De profundis (= z głębokości). Tak nazywa się, od słów początkowych, psalm pokutny, śpiewany w Kościele katolickim na znak pokuty i żałoby.

 Deputaci. Dawniej zwano deputatami w Kościele katolickim przełożonych okręgów, na które władza diecezjalna dzieliła dekanaty. Do deputatów należało czuwanie nad sposobem życia i spełnianiem obowiązków proboszczów i innych duchownych, zamieszkałych w okręgu deputata. Według obecnego prawa kanonicznego biskup ustanawia dla seminarjum diecezjalnego dwie komisje deputatów, jedną dla karności, drugą dla zarządu majątkowego. Każda z tych komisyj składa się z dwóch kapłanów, wybranych przez biskupa na sześć lat, poczem mogą być wybrani ponownie. Biskup ma się radzić deputatów w sprawach większej wagi, dotyczących seminarjum.

 Derwisz (po persku „ubogi“), mnich mahometański. Jakkolwiek Mahomet nie uznawał życia zakonnego, utworzyły się w Arabji wkrótce po jego śmierci związki religijne mężczyzn, którzy życiem surowem i ścisłem wykonywaniem przepisów Koranu odróżniali się od reszty współwyznawców. Najwięcej takich związków powstało w XII wieku, obecnie istnieje ich około 70. Różnią się między sobą odzieżą i zwyczajami; wspólnemi dla wszystkich są dziwaczne praktyki mistyczno-religijne, jak np. taniec. Mieszkają wspólnie w klasztorach (Tekieh, Tekke, Chaukah), jeśli są żonaci, wolno im mieszkać poza klasztorem, w którym jednak muszą spędzać dwie lub trzy noce tygodniowo. Reguły swych związków i zasady wiary utrzymują w ścisłej tajemnicy. Najczęściej są równocześnie rzemieślnikami, kramarzami lub rolnikami. Każdy klasztor derwiszów pozostaje pod władzą szeika a najwyższym przełożonym związku jest Reis-al Meszaich, rezydujący w miejscu, gdzie przebywał założyciel związku. Najwięcej znanemi związkami derwiszów są Mewlewi (derwisze tańczący), Kadiri, Rifa’i (derwisze wyjący), Ahmedi i Senusi. Republikański rząd turecki zamknął wszystkie Tekke (klasztory derwiszów) w Turcji i derwiszów rozpędził.

 De salute animarum, tak się nazywa od słów początkowych bulla cyrkumskrypcyjna dla Prus, wydana przez papieża Piusa VII z 16 lipca 1821, zawierająca określenie granic diecezyj na obszarze ówczesnych Prus oraz sposób obsadzania biskupstw i innych wyższych stanowisk duchow-