Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/97

córką, piekarza, sektę, której zwolenników nazywano syjonistami z Ronsdorf. Anna Buchel, późniejsza żona Ellera, miewała widzenia i ogłosiła się „matką Syjonu“, „narzeczoną Baranka“, Eller zaś „ojcem Syjonu“. Przy pomocy rządu pruskiego Eller założył gminę, zwaną urzędownie Ronsdorf a przez członków sekty „Nową Jerozolimą“. Eller umarł w r. 1750 a sekta jego, prowadzona przez jego pasierba Bolckhausa, trwała do roku 1765.

 Elohim, hebrajska nazwa Boga, jest formą liczby mnogiej, t. zw. plurale majestatis, od słowa Eloah (ob. El).

 Elwira, miejscowość w Hiszpanji, w której odbył się ok. r. 306 synod biskupów hiszpańskich, zwany synodem w Elwirze. Uchwały tego soboru dotyczyły celibatu duchownych, obrazów kościelnych, postów i kar kościelnych.

 Elżbieta św., córka króla węgierskiego Andrzeja II, ur. w r. 1207, żona Henryka, landgrafa heskiego, który zmarł w czasie wyprawy krzyżowej w Otranto w r. 1227. Słynęła z pobożności, życia ascetycznego i dobroczynności. W czasie głodu w Turyngji karmiła 900 ludzi dziennie. Po śmierci męża wygnana wraz z dziećmi z Wartburga przez jego brata Henryka Raspe, tułała się w zimie z dziećmi po ulicach Eisenach, zanim znalazła przytułek u swego wuja, biskupa w Bambergu. Zmarła w Marburgu w r. 1231 jako tercjarka franciszkańska w założonym przez siebie szpitalu. W r. 1235 została zaliczona w poczet świętych.

 Elżbietanki, kongregacje zakonne, trudniące się pielęgnowaniem chorych. Tak nazywają 1) siostry reguły św. Franciszka, w XIII wieku tercjarki pod wezwaniem św. Elżbiety węgierskiej, zbierające się dla spełniania dzieł miłosierdzia. W r. 1421 założyła błog. Aniela z Corbora kongregację tej nazwy, trudniącą się pielęgnowaniem chorych i opieką nad ubogimi. Z początkiem XVII wieku kongregacja ta liczyła 135 klasztorów. Rewolucja francuska i późniejsze sekularyzacje zmniejszyły ilość tych klasztorów do 20.
 2) T. zw. „szare siostry św. Elżbiety“, kongregacja założona w r. 1848 na Górnym Śląsku, przez Marję Merkert. Głównem ich zadaniem jest pielęgnowanie chorych w szpitalach i w domach prywatnych oraz opieka nad chorymi i kalekami. Posiadają około 100 klasztorów z domem macierzystym w Wrocławiu.
 3) Członkinie orderu Elżbiety, arystokratycznej kongregacji dam w Bawarji, ustanowionej w r. 1766 przez księżniczkę bawarską Elżbietę Augustę. Celem tej kongregacji jest dobroczynność dla ubogich chorych.

 Emanatyzm, teorja religijno-filozoficzna, pojawiająca się od najdawniejszych czasów ludzkości, wedle której wszystkie rzeczy wypływają z istnienia najwyższej istoty. Podczas gdy wedle nowoczesnej teorji ewolucji wszechświat postępuje ciągle od form niższych ku wyższym i doskonalszym, emanatyzm utrzymuje, że wszystkie rzeczy, oddalając się od źródła, z którego pochodzą, stają się coraz, lichsze i gorsze. Emanatyzm pojawia się głównie w religjach Wschodu. U Hindusów z Brahmy, duszy wszechświata, wypłynęły inne bóstwa; u Persów Ormazd, bóg dobra, jest stworzycielem nieba, ziemi, bogów i genjuszów; u Egipcjan z praboga Amona wytworzyły się inne bóstwa. Emanatyzm jest również u neoplatoników, w kabale i w filozofji arabskiej.

 Emancypacja katolików, tak nazwano w Anglji zniesienie ustaw wyjątkowych angielskich, ograniczających prawa cywilne i polityczne katolików. Działalność katolików irlandzkich pod przewództwem O’Connela (zm. 1847), mająca na celu zniesienie tych krzywdzących postanowień, odniosła pierwsze zwycięstwo w r. 1828, gdy lord John Russel przeprowadził w parlamencie angielskim zniesienie t. zw. Test Act, czyli prawa z r. 1673, mocą którego każdy urzędnik publiczny musiał złożyć przysięgę, że nie wierzy w katolicki dogmat o przeistoczeniu (transsubstancjacji) i że przyjmuje komunję według przepisów urzędowego kościoła anglikańskiego. Prawo to, zniesione w r. 1828, wykluczało zatem przez przeszło półtora wieku katolików od piastowania wszelkich godności obywatelskich. W r. 1829 uchwalono przy