i teologów znakomitszych. Uczono nie wiele przedmiotów, ale gruntownie, do dna, non multa sed multum, ucznia wciągano odrazu do pracy ścisłej, wytężonej i wytrwałej. Odpowiednio do wymagań psychologicznych, wzmacniano najprzód pamięć, potem rozwijano rozum a uszlachetniano wolę i przez naukę i przez zasady religijne.
Stosownie do tego, nauki dzieliły się na trzy fakultety: języków, umiejętności i teologii, linguarum, arfium et theologiae. Pierwszy miał trzy działy: grammaticam, humanitatem, rhetoricam; drugi obejmował trzechlecie kursów loiki, metafizyki, etyki i fizyki; trzeci pięciolecie nauk teologicznych. Plan ten kładł nacisk wielki na ćwiczenia szkolne ustne, mowy (carmina et orationes), dysputy, cyrkuły i repetitoria, oraz na „kompozycye“ pisemne, „aby uczeń miał sposobność złożyć dowody talentu, nauki i nadobności układu“. Otóż w konstytucyach św. Ignacego, część IV. rozd. 5 znajdujemy to samo pojmowanie i ten sam rozkład nauk i nacisk na ćwiczenia ustne i pisemne. „Scholastycy t. j. zakonna młodzież, bo o tę najprzód chodziło, poświęcać się będą w kolegiach fakultetom: nauk humanitarnych różnych języków, loiki naturalnej i moralnej filozofii, metafizyki, teologii scholastycznej, pozytywnej, i pisma św. Co zdolniejsi słuchać mają nauk filozoficznych przez trzy, teologicznych przez cztery lata, a nadto dwa lata poświęcić mają patrologii czyli studyowaniu Ojców Kościoła, zwłaszcza, jeżeli chcą zdobyć stopień doktora teologii. Rozd. VI. poleca częste dysputy (usum disputandi) w „umiejętnościach i teologii“ co tygodniowe powtarzania prelekcyi (circuli); ćwiczenia w oracych, rozprawach i wierszach dla fakultetu języków (łacińskiego i greckiego). Zwyczajny główny egzamin z teologii, zastąpić może publiczna wielka dysputa actus publicus, która zarazem służy za rozprawę habilitacyjną doktorską. Rozd. VII. rozprawia o szkołach dla młodzieży świeckiej przy kolegiach, aby w nich „razem z naukami, obyczajów także godnych chrześcijanina nabywali“ i dlatego w każdem kolegium ma być sporządzony dokładny plan szkolny, „stosownie do potrzeb miejsca i czasu“[1].
- ↑ Instit. Soc. Jesu II. str. 62—69.
