byli“. Rektorowie i profesorowie wyższych nauk „powinni swych uczniów do służby i miłości bożej i do wykonywania Bogu miłych cnót zachęcać, i wpływać na nich, aby w studyach swych wszystkich ten kierunek mieli na oku“. Profesorowie gimnazyalni na to baczyć mają, aby „przy nadarzonej sposobności w szkole i po za nią delikatne serca swych uczniów do służby i miłości bożej zaprawiali i do wszystkich cnót Bogu miłych... tak ich kształcić powinni, aby razem z naukami, obyczajów godnych chrześcijanina nabyli“. Studenci zaś niech wiedzą, że „muszą unikać złych nałogów, brzydzić się występkami, ćwiczyć się w cnocie“, że szkoła troszczy się zarówno o ich postęp w pobożności i cnocie, jak w naukach. „Przeto strzedz się pilnie mają przysiąg, przezwisk i obrażania drugich, oszczerstw i kłamstwa, gier zakazanych i lokalów, słowem wszystkiego, co kazi czystość ubyczajów“. Natomiast pielęgnować mają te cnoty: „pilność, skromność, posłuszeństwo, pobożność i czystość obyczajów“. Oto jak Ratio studiorum pojmuje cel i zadanie wychowania młodzieży[1].
Wychodząc z słusznej zasady: pluribus intentus, minor ad singula sensus; non omnia omnibus, nie pielęgnuje nauk encyklopedycznie t. j. nie uprawia wiele przedmiotów naukowych naraz a wszystkie powierzchownie, ale tylko niektóre, a poważnie i gruntownie. Inne ceni wysoko, ale zostawia je tylko dla talentów prawdziwych, dla zdolności wyjątkowych, które podołają i tamtym filozoficzno-teologicznym i te nowoczesne z pożytkiem dla siebie i dla nauki uprawiać potrafią. Tem się tłumaczy to, że pomimo ustawicznych wołań „o stosowanie Rationis studiorum do nowoczesnych nauk“ na wszystkich kongregacyach jeneralnych tego stulecia, zakon w zasadach, metodzie i kierunku wychowania nic a nic nie zmienił, a w rozszerzeniu zakresu przedmiotów szkolnych nadzwyczaj jest ostrożny; zostawia to rozsądkowi jenerała i prowincyałów. Z drugiej zaś strony, uznając i szanując nowoczesny postęp i rozwój nauk, zwłaszcza przyrodniczych, chce i żąda, aby ich nabywali i w nich celowali ci, którzy do tych nauk szczegól-
- ↑ Rat. Stud. Reg. I. Prov. Reg. I. Rect. Reg. 5. Prof. sup. Reg. 8—10, 14, 15, Studiosorum externorum.
