|
Przed trzydziestu blisko laty pisząc w obronie zakonu książkę: „Czy Jezuici zgubili Polskę?“ i drugą „Historya zniesienia zakonu Jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi“, powziąłem myśl napisania całkowitej, ściśle przedmiotowej, na tle dziejów narodu osnutej „Historyi Jezuitów w Polsce“. Niezależne odemnie okoliczności opóźniły wykonanie tego zamiaru aż do 1896 roku, w którym nareszcie, nagromadziwszy przez ono trzydziestolecie, gdzie i ile się dało, u osób prywatnych, w bibliotekach i archiwach publicznych i zakonnych, znaczny materyał historyczny, zabrałem się do dzieła. Mniemałem, że je dwoma tomami obejmę, a ono ledwo pięć i to sporych na to wystarczą. Trzy pierwsze zamykają każdy w sobie jedną epokę dziejów zakonu w Polsce aż do r. 1773.
Tych epok czyli okresów rozróżniłem trzy.
Pierwszy okres, to walka zakonu z różnowierstwem na polu szkolnictwa, autorstwa i kapłańsko-apostolskiej pracy w najszerszem znaczeniu słowa. Rozpoczyna się ona koło 1555 r. przypadkowym przyjazdem do Polski dwóch Jezuitów, teologów dwóch nuncyuszów, a kończy się rokiem 1608, rokiem stłumienia rokoszu Zebrzydowskiego, a z nim złamania różnowierstwa, którego on ostatniem był schronieniem i przystanią. Zakon zaś osiadły w Polsce od r. 1564, duży
