Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce T. 1 Cz. 1.djvu/142

Ta strona została przepisana.

Prezydował dyspucie i aktowi dygnitarz Kościoła lub państwa albo insignis benefactor, znaczny dobrodziej zakonu. Tylko najzdolniejszych uczniów, chcących zdobyć sobie stopień doktorski, wyznaczano na taki akt publiczny.[1]


§. 14. Wychowanie szkolne. — Emulacya, akademie, dyalogi, teatr. — Kongregacya maryańska. — Bezpłatność nauczania.

Kształcenie rozumu, to dopiero jedna część wychowania. Ratio wielkie staranie loży na kształcenie woli, uformowanie serca młodzieży. Wbrew dzisiejszemu systemowi, aby uczniowi ułatwiać i wiecznie ułatwiać naukową pracę, a wykłady szkolne aby były takie, iżby uczeń lekcyi zadanej ze słuchania w szkole mógł się nauczyć, Ratio zmusza młody umysł odrazu do rzetelnej i wytrwałej pracy, a więc do pamięciowego wyuczenia się prawideł gramatyki, poezyi, wymowy, ustępów celniejszych z klasyków, i do codziennej pisemnej pracy, do codziennych egzaminów, do koncertacyj i dysput w klasie, do powtarzań tygodniowych, miesięcznych i półrocznych. Nauka przychodziła chłopcu z pracą, z trudem, z przezwyciężeniem siebie t. j. wrodzonej młodemu wiekowi ruchliwości i niestałości a więc umoralniała go. Karność też szkolna, surowsza nierównie jak w dzisiejszym systemie, rozciągała się i po za mury szkolne.
Czuwał nad nią prefekt szkół, prawa ręka rektora. Jeżeli szkoły były liczne, po 600 i więcej uczniów, jak n. p. w Poznaniu, Wilnie, Lwowie, to było dwóch prefektów, jeden dla szkół niższych, drugi dla wyższych. Już św. Ignacy polecił, ażeby „stosowie do rozmaitości miejsc i osób, dla każdego kolegium ułożono wchodzący we wszystkie szczegóły regulamin szkolny;[2] od 1599 r. główne, wspólne wszystkim szkołom przepisy regulaminowe podaje Ratio studiorum w 15 paragrafach.

Młodzież szkolna ma z góry wiedzieć, że na to uczęszcza do szkół, aby razem z nauką nabywała pobożności i cnót wszelakich. Dlatego co dnia ma bywać na mszy św., co tygodnia

    24 r. 1892 wyprowadza ją jako szkolny przedmiot dla wszystkich prowincyj. Przy wykładzie jednak teologii podawano zawsze historyę dogmatu albo herezyi przeciwnej dogmatowi.

  1. Reg. Prof. clas. sup. 10—19. Reg. Prof. phil. 17—19.
  2. Const. p. IV. c. 7.