litterae Collegiorum), które w archiwum prowincyi polsko-litewskiej i w bibliotekach publicznych odszukać się dało. Zajęły one tom IV., stanowiący sam dla siebie całość, nazwałem go też „Kroniką domów jezuickich w Polsce“. Ułożyłem je chronologicznie, wedle trzech wyżej wymienionych epok.
Klemens XIV. zniósł 1773 r. zakon Jezuitów na całym świecie.
Dziwnem zrządzeniem bożem, resztki rozbitego zakonu ocalały na ziemi polskiej pod carskim rządem. Przez pół prawie wieku (1773—1820) polsko-litewscy Jezuici na Białej Rusi przechowują wiernie tradycye i ducha starych swych Ojców na to, aby go przekazać wskrzeszonemu na świecie całym przez Piusa VII. (1814 r.) zakonowi. Dopełniwszy tej misyi, sami idą w rozsypkę; edukują w starym św. Ignacego duchu nowe pokolenie Jezuitów w Rzymie i Włoszech, Francyi, Hiszpanii i Austryi. Cały, dziś już 15.000 osób liczący zakon, znać się im winien za to do wdzięczności.
Dzieje tego ocalenia Jezuitów polskich i prac na Białej Rusi, przybycia ich do Galicyi i prac w tym kraju i indziej podjętych, oto okres czwarty i ostatni; poświęciłem mu cały tom V.
Trzy pierwsze tomy, jako ogólne dzieje zakonu w Polsce, puszczam jeden po drugim w świat. W ogłoszeniu ostatnich dwóch tomów nastąpić musi kilku lat przerwa; materyał bowiem zbyt obfity a zbyt rozrzucony, czasem znów zbyt skąpy, wymaga dłuższej pracy, aby go opanować, uzupełnić i obrobić.
