Pierwsze przybycie i osiedlenie się Jezuitów w Polsce przypada na czasy Zygmunta Augusta. Zanim czyny ich, prace, zasługi lub winy opowiemy, zapoznać nam się należy z terenem i ludźmi, na którym i wśród których pracować mieli, zrozumieć trudności i ułatwienia danej chwili, zdać sobie sprawę z właściwego zadania i celu, dla którego ich do Polski wezwano, słowem rozglądnąć się i rozpatrzeć dokładnie w politycznej, religijnej i społecznej sytuacyi, w jakiej wstępując na ziemię polską się znaleźli. Wtenczas dopiero zrozumieć będzie można i ocenić sprawiedliwie ich działalność, użyteczność lub szkodliwość dla Kościoła i rzpltj.
Panowanie obydwóch Zygmuntów uważano do niedawna za „złotą epokę Polski“. Nie była ona złotą, pozłoconą tylko i rdzą wszelaką gęsto obsiadłą, a w łonie swem nosiła zarodki chorób, na które i najpotężniejsze państwa rozpaść się i zginąć muszą. Zrozumiał tę prawdę historyk Szujski, gdy pisał: „Czasy obu ostatnich Jagiellonów nazywają powszechnie złotym wiekiem. Jeżeli to pojęcie chcielibyśmy do panowania jakiejkolwiek doktryny lub systemu politycznego przyłączyć, nie stosowałoby się niezawodnie. Nie była złotą polityka zewnętrzna Zygmuntów, bo pozwolili uróść Austryi (przyłączeniem Czech
Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce T. 1 Cz. 1.djvu/26
Ta strona została przepisana.
rozdział i.
Polska w chwili przybycia Jezuitów.
§. 1. Konstytucya polska — Upadek królewskiej władzy. — Szlachta narodem i rządem.
