wyraźniej 1555 r.[1], prymas Dzierzgowski sprzyjał mu, następca Uchański dążył otwarcie do jego zrealizowania. Chodziło o to, aby króla Zygmunta Augusta dla tej idei pozyskać.
To był postulat religijny. Były i inne politycznej natury, których nie zaspokoił Zygmunt stary, objęte jednym wyrazem „egzekucyi praw“[2]. Nadzieje zawiodły. Serce i rozum młodego króla zajęła obrona ukochanaj Barbary na sejmie piotrkowskim 1548, której oddalenia domagała się zuchwale podjudzona przez Kmitę i heretyckich panów izba poselska. Król żony nie oddalił, zraził się tylko do izby poselskiej, jako niesfornej i buntowniczej, oparł na możnowładztwie zheretyczałem w znacznej części, przeciwnem egzekucyi praw i wzmocnieniu władzy królewskiej, łączącem się nierzadko z burzliwą partyą heretyckich posłów przeciw królowi[3] lub podejmującem na wła-
- ↑ Andrzej Frycz Modrzewski w pismach De emendanda Republica, De letjatis ad Concilium christianum mittendis wprowadza śmiało ideę kościoła narodowego i potrzebę soboru narodowego.
- ↑ Co to znaczy? Jest to „wypełnienie praw i swobód koronnych “ jak się wyraża król w przedmowie do konstytucyi sejmu 1562/3, czyli ujęcie w karby tego co z prawami i przywilejami rzpltej w sprzeczności stało, oraz wprowadzenie w życie uchwał sejmowych niewykonanych jeszcze, jak unia zupełna Prus i Litwy z Polską, opatrzenie stałej obrony granicznej, uchylenie sądów biskupich o herezye jako, zdaniem szlachty, przeciwnych statutom jedlińskiemu i czerwieńskiemu o wolności osobistej i niekonfiskowaniu dóbr bez poprzedniego sądu i wyroku królewskiego. Czekały wykonania czyli egzekucyi ustawy sejmowe o dobrach koronnych, podatkach, wojsku i urzędnikach. Możnowładcy, w których egzekueya praw najbardziej godziła, owładnąwszy królem, umieli długo przeszkodzić egzekucyi, a potem ją obciąć i skoślawić.
- ↑ Typem magnata tej doby Piotr Kmita † 1553. rycerz dzielny, dyplomata zręczny, mecenas nauk hojny, dla braci szlachty wylany, a równocześnie w chciwości nowych starostw, w ambicyi nowych dygnitarstw nienasycony, prawa gwałciciel, trzymający na wiśnickim dworze bandę hultajów na każdy gwałt i mord gotowych, narzędzie intryganckiej Bony, z urazy do hetmana Tarnowskiego podżegający pod Lwowem szlachtę do wojny kokoszej, główny agitator na sejmie 1548 przeciw małżeństwu króla z Barbarą, przyjmujący już 1550 obydwoje królestwo z niesłychanym przepychem na zamku swym w Wiśniczu. (A. Krasicki. O Kmitach. Bibl zakł. Ossol. r. 1847 t. II.)
