i jego nieprawe potomstwo od tronu i skazując go na wieczyste „przystojne“ zamknięcie, uznał małego Zygmunta przyszłym po ojcu dziedzicem Szwecyi. Dnia 10 lipca 1569 r. arcybiskup Wawrzyniec Petri koronował w Upsali oboje królestwo[1].
Sprawy religijne zastał Jan III. w największem zamieszaniu.
Rdzennie katolicka i pobożna Szwecya, niechętnie tylko, stopniowo i po kilkakrotnym orężnym proteście, krwawo stłumionym, przyjęła luteranizm ostatecznie na synodzie w Westeras 1544. „Odpadnięcie Szwecyi od Kościoła, uważa trafnie ks. Theiner, nie jest, jak w Niemczech, dziełem walk religijnych, i kościelno-politycznych opinij, które tu i ówdzie stały się przekonaniem; było ono raczej oburzającym i bezprawnym zamachem zuchwałego i potężnego władcy, który narzucił niemiecką reformacyą pobożnemu i nic o niej nie wiedzącemu ani jej nie pragnącemu ludowi, wbrew czci i sumieniowi, środkami, jakich tylko dostarczyć może chytrość, obłuda i srogość. Chciwość (majątków duchownych, stanowiących w Szwecyi dwie trzecie części wszystkich dóbr ziemskich) i żądza nieograniczonej władzy (krępowanej dotąd powagą episkopatu i papieża), oto jedyne motywa tego, niczem nie dającego się usprawiedliwić czynu“[2]. Luteranizm był wprawdzie religią panującą, ale tra-
- ↑ Dalin IV, 3, 18.
- ↑ Theiner. Schweden und seine Stellung zum h. Stahl. I, 121. Gustaw I w duchu luteranin, zachował pozory katolickiego króla aż do r. 1544. Z siedmiu biskupów Szwecyi, jeden tylko arcybiskup Linköpingu, Jan Braske, jako drugi Hozyusz, zastawiał się odważnie w obronie wiary, skończył też życie na wygnaniu w Lędzie na Kujawach 1538. Prymas Upsali Magnus, człek próżny i chwiejny, lubo do luteranizmu nie przeszedł, był narzędziem w ręku reformatora Gustawa. Powoli biskupstwa poobsadzał Gustaw skrytymi lub jawnymi lutrami. Po wyjeździe z kraju Magnusa, nowy arcybiskup Wawrzyniec Petri, uczeń Lutra i otwarty luteranin, dopomogł Gustawowi dokonać reformacyi, poświęcił biskupów podobnych sobie służalstwem i herezyą a ci pousuwawszy gorliwych z probostw, nie tak wielu ich
