książę miał ambicyę być reformatorem Cerkwi ruskiej, pragnął unii, ale pojmował ją po swojemu. Nuncyuszowi oświadczał się w marcu 1583 z gotowością przyjęcia nowego kalendarza, okazywał odrazę i wstręt do schizmy, dzielącej chrześcijańskie ludy na wrogie obozy, rozwodził żale nad upadkiem ruskiej Cerkwi, z którego ją tylko unia z Rzymem wydźwignąć jest w stanie, upewniał o swych sympatyach do tej unii, którą własnem życiem okupić gotów i umierać w niej będzie mu weselej, prosił dla swej akademii w Ostrogu o nauczycieli z Rzymu, najchętniej Greków, choćby łacińskich Katolików, słowem przedstawił się Bolognettemu jako szczery, a gotowy do wielkich ofiar i poświęceń zwolennik jedności Cerkwi z Kościołem[1]. W liście jednak, prawda że lat 10 później (21 czerwca 1593), do władyki Pocieja pisanym, stawia takie tej unii warunki, iż ją wywraca z fundamentu, bo oprócz nietykalności obrządku, domów bożych i własności cerkiewnych i wprowadzenia władyków do senatu, na co zupełna zgoda, domagał się zakazu przechodzenia na obrządek łaciński, obesłania wszystkich patryarchów wschodnich z zaproszeniem do unii; do Moskwy niech się uda Pociej, do Wołoszy Bałaban, na co także godzić się można — ale książę żądał czegoś więcej, co trąciło herezyą, bo „naprawy niektórych rzeczy w Cerkwi, zwłaszcza około Sakramentów i innych wymysłów ludzkich“[2]. Zresztą zachowanie się jego wobec dokonanej już unii dowodzi aż nadto nieszczerości oświadczeń, składanych nuncyuszowi.
Jak Bolognetti na księcia Ostrogskiego, tak biskup łucki, Bernard Maciejowski, wpływał na kasztelana brzeskiego, Adama (Hipacego) Pocieja, ale z pomyślniejszym skutkiem. Pociej od-
- ↑ Archiv. Watyk. Nunc. di Pol. XX, 122, 315.
- ↑ Likowski. Unia brzeska 102. W usposobieniu kcia Ostrogskiego widoczne dwie fazy. Pierwsza do 1590 r. Książę pragnie szczerze podźwignąć Cerkiew ruską, godzi się na unią, byle on był jej głównym sprawcą. Druga staje się wyraźną dopiero 1595 roku. Książę nie mogąc dostać mistrzów do swej akademii z Rzymu, sprowadził Greków herezyą zarażonych jak Cyryl Lukaris kalwinista, lub jawnych heretyków zwłaszcza aryanów jak Broński, Wasil, Motowiło. Pod wpływem tych ostatnich on sam stracił wiarę w bóstwo Chrystusowe, w boskość Kościoła jego, zarjaniał, stał się cynikiem w wierze i takim umarł 1608. (Likowski 225).
