Ta strona została przepisana.
clerz rzekł: „jeżeli mamy mieć królów tylko katolików, to dodać należy, iż dom austryacki na zawsze się od elekcyi polskiej wyłącza“[1]. Po pięciotygodniowych sporach stanęło na tem, że jeżeli arcyksiążę Maksymilian w ciągu 20 miesięcy wszystkich co do joty warunków bendzińskich nie dopełni, to dom rakuski raz na zawsze wyklucza się od tronu polskiego[2].
Zygmunt III przeciwnie, idąc za tradycyą Jagiellonów, w sojuszu z domem austryackim upatrywał bezpieczeństwo Polski i podporę tronu na zewnątrz, w małżeństwie z Austryaczka szukał utwierdzenia tego sojuszu a szczęścia domowego dla siebie[3]. To był główny punkt sporny, to źródło nieporo-
- ↑ Solikowski. Pamiętnik rzeczy polskich str. 94. Projekt Zamojskiego zmiany formy elekcyi mógł być zbawienny dla Polski. Oto główne jego punkta: Zaraz po śmierci króla prymas zwołuje szescioniedzielny sejm elekcyjny. Konwokacya znosi się. Zagraniczni posłowie nie mogą wjechać do Polski, listy tylko posyłają. Granice Polski i Litwy szczelnie zamknięte. Kary za przestępstwa podwójne. Hetmani i rotmistrze przysięgają, że nikogo siłą zbrojną na tron nie wprowadzą. Każdy elektor przysięga, że się przekupić nie da. Infamisy banici, jurgieltnicy, przybysze z dworów obcych wykluczeni od elekcyi. W województwach dwie trzecie stanowią większosć i obowiązują do uznania króla. W ostatnim tygodniu nawet większość prosta obowiązuje. Dom austryacki raz na zawsze wykluczony od tronu. Król ma pochodzić z rodziny zmarłego króla albo być księciem słowiańskim albo Piastem rodowitym. (Szujski III, 129). Biskupi jednak i partya katolicka domagali się, aby tylko katolik mógł być królem obrany, sprzeciwiała się temu liczna jeszcze partya heretycka, i tak projekt upadł.
- ↑ Theiner. Monum. Reg. Pol. 169, 170. Stolicy św. udało się w końcu zażegnać ten konflikt, a 26 maja 1589 odnowiono w Pradze przymierze Polski z Austryą.
- ↑ Dziwić się doprawdy, jak mógł Zamojski żądać od Zygmunta III, zerwania tradycyjnej przyjaźni z Austryą. Znane są następujące z nią traktaty: Kazimierza Jagiellończyka z Albrechtem arycksięciem austr. 1462 z cesarzem Fryderykiem III 1470 roku. Zygmunta I z Maksymilianem I 1515 w Wiedniu. Zygmunta Aug. z Karolem V 1549. Stolica św. czuwała nad utrzymaniem tej przyjaźni cesarstwa z Polską, bo niezgoda ich przyczyniałaby się do wzrostu protestantyzmu, a Turcyi ułatwiałaby jej zaborcze plany. (Cod. dipl. Dogieli I, 161, 163, 173, 213). Więc i Zygmunt III, za wdaniem się Syksta V odnowił tę przyjaźń z Rudolfem II 1589.
