Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce T. 1 Cz. 2.djvu/226

ale nie ustępują, owszem przeparli to, czego najbardziej pragnęli, a czego Lutrzy najbardziej się lękali, otwarcia szkól w murach Torunia i w Schotlandzie tuż pod murami Gdańska. Z dwóch tych kolegiów Jezuici misyonarze idą głęboko w Kujawy i w Prusy, do Kurlandyi nawet, podają rękę inflanckim Jezuitom, których wojna szwedzka 1600—1604 r. z Rygi i Dorpatu rozegnała.
 W przyszłej stolicy królestwa, Warszawie, zacny Skarga z jałmużn od króla, dworu i panów zebranych, funduje 1597 warszawską rezydencyę, która potem w dom profesów się zamieni.
 W stolicy Litwy, Wilnie, ks. Boksza, podobny w przywiązaniu do zakonu Skardze, przygotowuje dla przyszłej litewskiej prowincyi dom professów i dom nowicyatu 1604 r., na które król JM., wileński biskup Wojna i panowie litewscy ofiarują fundusze i jałmużny.
 Na żyznem Wołyniu uganiali się dotąd za połowem dusz ludzkich Herbest, Nahaj i niektórzy lwowscy i jarosławscy misyonarze. Brakowało im stałej stacyi, z którejby i na wołyńskich Aryanów i schizmatyków skuteczniej nacierać i na Podole i Ukrainę snadniej wypadać mogli. Więc im taką najprzód placówkę przy swej łuckiej katedrze 1604, potem 1606 r., rezydencyę, a wreszcie (1608) kolegium ze szkołami i kursem teologii funduje uczeń ich, przyjaciel od serca i obrońca, biskup łucki, Marcin Szyszkowski. Oprócz schizmatyckiej „akademii“ w Ostrogu i średniej szkoły w Kijowie, był to pierwszy naukowy zakład katolicki, jedyny na rozległe cztery województwa: wołyńskie, podolskie, bracławskie i kijowskie.
 Wnet jednak przybył drugi w Kamieńcu Podolskim, dokąd biskup tamtejszy Jędrzej Próchnicki 1608 r. dwóch Jezuitów wprowadził i najprzód im stacyę misyjną, a w trzy lata potem kolegium, przy pomocy szlachty podolskiej, ucieszonej (bez różnicy wiar) szkołami, funduje. Kresowe to kolegium stało się macierzą misyonarzy do Jass i Chocimu, do Kaffy i krymskich osad, do obozów i stannic wojskowych w Winnicy, Barze, Szarogrodzie, Perejasławiu, gdzie z czasem rezydencye i kolegia powstały. Z kamienieckiego kolegium dobierali sobie kapelanów obozowych hetmani i rotmistrze podczas roz-