Oceniając naukowe i autorskie prace Jezuitów tej pierwszej rozwojowej doby, dwie rzeczy należy mieć na względzie. Raz, że przez pierwsze pół wieku, nie mając sił własnych naukowych dosyć, bo na ich wyrobienie czasu nie stało, posiłkować się musieli uczonymi Jezuitami zagranicznymi, którzy po kilku, czasem kilkunastu latach pracy naukowej w Polsce, wracali do swej ojczyzny, albo też kości swe na naszej składali ziemi. Powtóre, że w tymże pół wieku, ci, stosunkowo nieliczni polscy Jezuici, jacy byli, rozrywani zarządem kolegiów, pracą kościelną, nauczaniem szkolnem, czasu nie mieli na ciche, spokojne oddawanie się naukom i na pisanie dzieł uczonych. W tej więc dobie zakon nie miał u nas, bo nie mógł mieć, uczonych pisarzy, „z professyi“, miał tylko okolicznościowych, z potrzeby i konieczności zwalczania herezyi. I dlatego wszystkie niemal dzieła z tej doby są treści religijnej, a cechą ich główną polemika.
W pierwszym rzędzie występują kaznodzieje-apologeci katolicyzmu: OO. Jakób Wujek, Piotr Skarga, Stanisław Grodzicki, Marcin Śmiglecki, Fryderyk Bartcz, Marcin Łaszcz, Benedykt Herbest, Szymon Górski, Jan Conarius.
Ludzie ci i z katedry profesorskiej i z ambony głosili prawdę bożą i pisali księgi; autorstwo nie było dla nich „rze-
Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce T. 1 Cz. 2.djvu/261
Ta strona została przepisana.
rozdział xiv.
Jezuici pisarze 1564—1608.
§. 79. Ogólne uwagi. — Kaznodzieje - pisarze. — O. Jakób Wujek.
