Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce T. 1 Cz. 2.djvu/264

gnatów, szlachtę wielkopolską zwłaszcza, dokonał w onem ćwierćwieku swej błogiej działalności nawróceń kilku najznakomitszych rodzin, miasteczek kilku, i wielu, bardzo wielu osób z szlachty i mieszczaństwa.
 Jak mu wśród tylu prac i zajęć, wśród ustawicznych, a w owe czasy utrudzających podróży czasu stało na naukowe prace — trudno doprawdy pojąć. Naukę miał równie obszerną jak gruntowną w teologii, filozofii i filologii, dowcip bystry i rozumu swojskiego, gospodarskiego wiele. Co wyszło z pod jego pióra, to gruntownie obrobione, jasne i zrozumiale, a co najważniejsza, aktualne, odpowiadało potrzebom chwili, więc łakomie czytane, iż po kilka wydań robić trzeba było.
 Znane nam są dzieje „zgody sandomierskiej“ Lutrów, Kalwinów i Braci czeskich.
 Spróbował pierwszy raz sił swoich przeciw nim Wujek w obszernej rozprawie, pt.: „Judicium, albo rozsądek niektórych Katolików o Confesyey sandomierskiej, r. 1570 wydanej, w którym się fałsz i błędy tej to Confesyey po prostu ukazują, a prawda jednego powszechnego Kościoła sama się broni. Kraków 1570 r.“.
 Napisał był uczony, ale kłótliwy socynianin, Franciszek Stankar, jeden z tłumaczów biblii radziwiłłowskiej, indygenatem polskim (1569) za to udarowany, bezecną rozprawę przeciw ofierze mszy św. Prymas Uchański uprosił Wujka, że sekciarzowi temu dał należytą odprawę: Brevis Augustissimi ac summe venerandi sacrosanctae Missae sacrificii assertio. Coloniae Agripinae 1577. To znów czupurny Luteranin, a potem Brat czeski, Jakób Niemojewski, wyzwał sławnego teologa Toleta, a wnet potem Jezuitów poznańskich na dysputę i, jak on twierdził, przegadał ich, a potem treść i przebieg dysputy ogłosił drukiem: „Diatribe, albo kolacya przyjacielska z księżmi Jezuitami poznańskimi o przedniejsze różnice wiary chrześcijańskiej. Kraków 1579“. Odpowiedział mu w imieniu „profesorów poznańskich“ 1580 roku trzema dziełkami Wujek. Pierwsze: „Prawdziwa sprawa o rozmowie albo dysputacyi, którą miał Pan J. Niemojewski w Warszawie na sejmie przy zacnych sędziach z Franciszkiem Toletem, teologiem T. J. 1572, wydana przez profesory kolegium poznańskiego Soc. Jesu r. 1580“; drugie: „Dialysis, tj. rozwiązanie albo rozebranie asercyi Pana Jakóba Niemojew-