Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce w skróceniu 5 tomów w jednym.djvu/104

Ta strona została przepisana.

jenerał Caraffa ogłosił 14 sierpnia nominacyę tę zakonowi, nie szczędząc pochwał dla cnoty nominata, »której w przeciągu trzech lat w Towarzystwie przebytych, pozostawił liczne i pamiętne świadectwa, obsługując chorych po szpitalach, zbierając nieraz po mieście jałmużny« i polecił, aby księża prowincyi rzymskiej odprawili na jego intencyę mszę św., bracia zaś odmówili koronkę.
Tymczasem cóż się dzieje? Nowy kardynał wszedł w spór z papieżem i gronem kardynałów. O co? O tytuł Altezza, którego używać zabronił wszystkim, bez różnicy rodu, kardynałom Urban VIII, zostawiając im tylko tytuł Eminenza, a zakaz ten ponowił Innocenty X. Król Władysław stanął po stronie brata. Gazette de France (od 4 czerwca do 24 września 1646 r.) rozniosła po świecie przebieg i fazy sporu, który skończył się tem, że królewicz otrzymał biret kardynalski, ale nie otrzymał kapelusza ani brewe nominacyjnego, pozbawiony przez to czynnego i biernego głosu w konklawe i na kongregacyach Król kazał mu wracać do Polski. On zaś 17 września pożegnał papieża i rzemiennym dyszlem 23 grudnia przybył do Warszawy. Ani razu nie widziano go w purpurze kardynalskiej; na dworskich nabożeństwach występował w stroju włoskim, wreszcie w listopadzie 1647 r. złożył kardynalstwo w ręce papieża, nosząc się z matrymonianymi zamiarami.




ROZDZIAŁ X.
Stosunek Jezuitów do narodu. 1608—48. — Pierwszy jubileusz zakonu 1640 r.

§. 38. Ingerencya biskupów. — Niechęć kapituł. — Spory o dziesięciny i kwartę pogrzebową.

Za półwiekowego blizko królowania Zygmunta III rozwinęły się potężnie zakony 14 rozmaitych reguł i liczyły 426 opactw i klasztorów męskich i 78 żeńskich, a wszystkie, krom 80 klasztorów żebrzących, uposażone hojnie ziemią. Szkoły jezuickie dostarczały im nowicyuszów szlacheckich, a nawet pańskich rodzin, pobożność narodu coraz to nowych fundacyi. A ponieważ także biskupstwa, prałatury i probostwa z dawien dawna posiadały bogate dotacye w ziemi, przeto ogólny obszar dóbr ziemskich duchownych, wolnych od podatków i danin, przewyższał o wiele dobra ziemskie szlacheckie, zmuszone ponosić wszystkie ciężary rzpltj. Więc najprzód na prośbę króla Władysława i jego posła w Rzymie Ossolińskiego, Urban VIII zabronił 4 zakonom w Polsce i Litwie: Jezuitom, Franciszkanom, Cystersom i Karmelitom, pod karą suspenzy, nabywania tytułem zamiany lub kupowania dóbr ziemskich, bez pozwolenia jenerała i papieża,