Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce w skróceniu 5 tomów w jednym.djvu/185

tem sejmu 1590 i króla do Rygi, objęli w kwietniu 1591 roku obydwa kościoły, a w nich kazania polskie, litewskie i niemieckie, otworzyli szkoły i bursę ubogich, a dla siebie nowicyat. Oprócz Rygi, urządzili stacye misyjne z duszpasterstwem w Parnawie, Rumbergu i Wolmarze, z których rozchodząc się »aż do granic Moskwy«, wyszukiwali lud ciemny łotewski po lasach, wprowadzali małżeństwa według soboru trydenckiego, tępili zabobony, gusła, czary, uczty duchów na grobach, katechizowali po domach i polach, cierpiąc przytem wiele przykrości od pastorów i gminu luterskiego. Towarzyszyli też biskupowi Schenkingowi, jako kaznodzieje i teolodzy, przez szereg lat w wizytach pasterskich i pomagali w zarządzie biskupstwa źle uposażonego, bez seminaryum, księży ledwo siedmiu.
 Wojna inflancka przez księcia Karola Sudermańskiego zrazu pomyślnie, ale po rabusiowsku prowadzona, rozegnała kolegium ryzkie, liczące 39 osób. Pozostało tylko 3 księży dla pociechy katolików podczas oblężenia Rygi przez Szwedów 1601 r. i grasującej 1602 r. zarazy. Już jednak 1604 r. otwarto kolegium i klasy gramatykalne, 1614 r. poetykę i podjęto dawne prace misyjne. Aliści nowa wojna szwedzka 1621 r. uczyniła Gustawa Adolfa panem Inflant, krom południowego skrawka polskich Inflant. Kolegium ryzkie przeszło na własność szwedzkiego skarbu, kościoły zabrali protestanci.
 Podobną była dola kolegium w Dorpacie w Inflantach, które założył król Batory d. 11 stycznia 1583 r., oddając tymczasowo Jezuitom kościół św. Katarzyny z opuszczonym klasztorem PP. Brygidek, z kamienicą i drewnianym domem, w którym zamieszkali na razie i otworzyli 1584 r. infimę. Dopiero 14 stycznia 1586 r., za radą Possewina, fundował król właściwe kolegium i seminaryum wielojęzyczne dla przyszłych misyonarzy Inflant, Szwecyi i Danii, przy dawnej gotyckiej katedrze N. M. P., którą im oddał na własność i uposażył folwarkiem Ringen, trzema wsiami, ogrodem, młynem i lasami, a na budowę nowego gmachu kolegium przeznaczył po 3.000 złp. rocznie. W dwóch tedy kościołach, i w trzecim polskim przerobionym z cerkiewki, mówili Jezuici: Buse, Forner, Foelker, Ostrowicz, kazania po polsku, niemiecku, estońsku, katechizowali po estońsku i rusku, a sprowadziwszy z Brunsbergi alumnów papiezkich, sposobili ich na misyonarzy dla potulnych, lgnących do św. wiary Estończyków i Łotyszów, dla Szwedów i Duńczyków. Tymczasem zaś sami dawali misye ludowe w Inflantach.
 Wojna szwedzka 1600 r. przerwała te zbożne prace. Jenerał szwedzki Somme znęcał się w okrutny sposób przez 4 miesiące nad 7 Jezuitami, których zastał w kolegium dorpackiem. W czerwcu 1601 r. przewieziono ich do Rewia i Sztokholmu, gdzie ks. Spotek, bracia Jan Estko (Estończyk), Maciej Vitrarius i Krzywozanziewicz, wnet w więzieniu pomarli; księża zaś Marcin z Kościana, Jan Welter i brat Sebastyan Markowicz, dzięki względności dozorcy, doczekali się wymiany jeńców 1605 roku i kalekami powrócili do Litwy. Gubernator Inflant, hetman Chodkiewicz wygnał Szwedów z Dorpatu 1603 r. Jezuci powrócili, ale dla braku grosza i osadników, nie podnieśli folwarków z ruiny, więc dokuczała nędza, powiększona odnowieniem wojny 1607 i 1616 r. tak, że dopiero 1619 r. kolegium dorpackie z szkołami i seminaryum otwarte zostało. Niestety już 1625 r. nowa