Strona:Stary Kościół Miechowski.djvu/266

W. 110 uciąć — narąbać. Polecenia Bieńka dla Banasia, Boncyka, Krzonówny i Łaszczyka tchną patrjarchalnem pojmowaniem pracy pedagogicznej; uwiecznienie tego w poemacie nie podobało się zapewne Bienkowi, objektywizm bowiem w odmalowaniu przeszłości nie był bez ironji.
W. 111-2 by się podobało księdzu — Szkoła była aż do r. 1872 instytucją kościelną, proboszcz więc był pierwszym, bezpośrednim przełożonym nauczyciela.
W. 118 na dylach swe sztyfty brusiły — na deskach podłogi zaostrzały rysiki. Rysiki te, zwane także kamykami, sporządzone były podobnie jak tabulki, na których pisano, z łupku i trzeba je było od czasu do czasu ostrzyć; można to było robić albo nożem, albo pocierając rysik o twardy przedmiot. Pożądaną twardość posiadały deski podłogi szkolnej, albo piec żelazny.
W. 119 na żeleźniaku — na piecu żelaznym, który tylko na Górnym Śląsku oznaczano nazwą, służącą gdzieindziej do określania naczyń żelaznych. Ostrzyli tylko chłopcy („inni") jako śmielsi swe rysiki na piecu.
W. 122-3 snać widziała jaki kościoł — gdyż stał tuż obok szkoły; widocznie aktualizacja nauki, zastosowana tak wcześnie przez Bieńka, nie trafiła do przekonania najmłodszych obywateli miechowskich, którzy nie rozumieli, po co dobrze znany przedmiot „z trudem opisywać”.
W. 126 spamiętał się — opamiętał się, przypomniał sobie, gdyż prawdopodobnie Bienek zastosował aktualizację jako surogat lekcji, bez mocnego przekonania o jej wartości. W podobnem znaczeniu jak tu używa Bonczyk słowa: pamiętać, wzgl. spamiętać się w VI 145: „pamiętajże się, Ciuro!”, w Górze Chełm. V 181: „powoli się pamiętam'’ i V 504: „Jacenty środkami, jak radzi praktyka, Aleksego pamięta”.
W. 131 Eduard — imię podane w brzmieniu niemieckiem, nie dlatego, żeby wówczas w szkole miechowskiej język niemiecki był wykładowym, lecz raczej dla rytmu, a może i dlatego, że Bienek równocześnie pisarz gminny, od czasu do czasu niektóre imiona wywoływał w języku urzędowym.
W. 136 gotów jak do gorącej tak do zimnej łaźni — wyrażenie przekształcone z potocznego: sprawić komuś łaźnię = obić rózgą. Rozszerzenie wyrażenia przez