Strona:Stary Kościół Miechowski.djvu/317

W. 149 ferwaltry, metry, kulturniki — zarządcy, majstrzy (metr z francuskiego maître), szerzyciele kultury. Połączenie kulturników z funkcjonarjuszami przemysłowemi podkreśla obawy Proboszcza, że zmiana Śląska w kraj uprzemysłowiony położy kres dotychczasowej pobożności ludu i zmieni obyczaje.
W. 153 powierzchność — powierzchownośćwnauce, przeciwstawienie „gruntownej nauki” z wiersza poprzedniego.
W. 160 wszech szkolarzy — wszystkich dzieci szkolnych, p. obj. V 392.
W. 166 mój kolego — Proboszcz nazywa Bieńka kolegą ze względu na przyszłą pracę nad religijnem wychowaniem młodzieży.
W. 167 Pan Sztajgier — Maj, p. wyżej obj. VIII 133.
W. 173 pany roboty — ci, od których zależy danie pracy lub nadzór nad jej wykonaniem, w II wyd.: nadzorcę roboty.
W. 174 szkółmistrze — szkolmistrze, nauczyciele w szkole, wzgl. kierownicy szkół; wyraz przetłumaczony z łacińskiego: magister scholarum, może za pośrednictwem niemieckiego: Schulmeister.
W. 181 pochwał będzie mowa — będzie się mówiło z pochwałami; składnia podobna jak w w. 145: machinom pary, użyta prawdopodobnie dla scharakteryzowania polszczyzny Proboszcza.
W. 190 w mej farze — na mej plebanji, p. obj. II47.
W. 194 Obcy, nie naszej wiary — Hubert Tiele, który ożenił się z Waleską Winklerówną i przybrał nazwisko Tiele-Winkler. Był on protestantem. Córka jego Ewa po śmierci matki, wychowywana w duchu protestanckim, obróciła cały swój posag (podobno 5 miljonów marek) na cele dobroczynne z tendencją protestantyzacyjną. W r. 1890 założyła w Miechowicach wielki zakład: Friedenshort, przy którym powstał kościół ewangelicki i dom macierzysty diakonisek z Ewą Winklerówną jako przełożoną na czele. Dla przeciwwagi założono w r. 1893-97 sierociniec SS. Elżbietanek. A więc i pod tym względem spełniły się przeczucia Proboszcza, a raczej samego Bonczyka. Por. nadto obj. V 433.
W. 195—196. — Zamek miechowski, bynajmniej nie staroświecki, bo zbudowany przez Ignacego Domesa w r. 1817, zburzył i przebudował na nowoczesny pałac Hubert Tiele-Winkler,