utwory literackie w téj gałęzi ekonomii społecznéj. Nadto przeszło 40 pism peryodycznych specyalnych, ciągle jest zajętych obrabianiem téj kwestyi, która zdaje się być niewyczerpaną: Rezultatem tego ruchu literackiego jest, że teraz żyd nie jest już tą zagadkową, zapoznaną osobą, jaką był dla Europy przed 120 laty. U nas przeciwnie na ocenienie stosunków Judaizmu konieczną jest znajomość archeologii żydowskiej, bo żydzi w Polsce i w większej części innych słowiańskich krajów, żyją jeszcze w pełni życia starożytnego, zmodyfikowanego, oprócz tego, nie z najlepszym skutkiem dla nich samych i dla społeczeństwa, całym przyborem średniowiecznych pojęć, wyrabianych pod wpływem prześladowań religijnych, jakich doznawali. I bodaj, czy po stuletniej pracy uda się prawodawstwu przekształcić żydów naszych na takich, jakimi widzimy ich współwyznawców na Zachodzie, jeżeli nie będziemy szukali podpory w opinii powszechnéj; stosunki zaś żydowskie, tak jak teraz istnieją u nas, spoczywają, każdy to przyzna, na bardzo lichéj podstawie wahania się i półśrodków. Za jedyny więc środek ich uporządkowania uważam jawną, wszechstronną, wyczerpującą dyskussyą o starożytnych zwyczajach tego ludu, dotąd zaniedbanego.
Nieskutecznym się téż okazał w rezultatach, drugi, u nas w używaniu będący, środek korzystania z zasięganych w kwestyi żydowskiéj opinij pojedynczych osób, nieogłaszanych nigdzie drukiem i ni
