o których osobno. — Stróże murowane mogły istnieć już za Chrobrego.
Od Wielkopolski, wprost ku Węgrom wiedzie: starodawna czesta żywiecka, doliną rzeki Soły, przez Jabłunkę w dolinę Wagi, doliną Skawy zaś, w Podhale. Od Krakowa mimo Dobczyc, Myślenic, doliną Raby: idzie starodawna nowotarska częsta w Podhale, ku Spiżowi i na Orawę.
Z doliny Raby, przejeżdża się w dolinę Łososiny, kędy według podań ludu, królowie polscy jeżdżali. Ztamtąd, doliną Słopnicy i Kamienicy, najbliższa droga na Spiż.
Sądecka stara czesta: szła doliną Łososiny, na Laskową Strzeszyce przez górę Just do Tęgoborzy; albo na Czchów Tropsztyn, zkąd Dunajcem lub Łososiną w górę do Tęgoborzy i Dunajca.
Paleśnicy i Białej doliny, wiodą od powiśla krakowskiego; a Wisłoki dolina od sandomierskiej ziemi.
Doliny te wypadało koniecznie utwierdzić chcąc kraj zabezpieczyć i obronę obmyślić.
Istnieją też wzdłuż nich stare: grody, grojce, gronie, i stróże a później zamki.
Nad Sołą: Oświęcim i Grodziec.
Nad Skawą: Grodzisko Zatorskie, lanckoroński chełm.
Nad Skawiną: Tyniec.
Nad Rabą: Chełm, Grodkowice i Gierczyce koło Bochni, Grodzisko łapczyckie, grodzisko gdowskie (Podegrodzie Jaroszowka); myślenicki chełm i stróża.
Od Gdowa i Niegowicy, jest droga ku Tymbarkowi i doliny łososińskiej. Tam leżą: Zmykań, Szczerzyc z Obidową i Stróża kotula. Z drugiej strony zaś: Zbydniów, Lubomierz, Tarnawa.
Nad Łososiną dolną leżą: Strzeszyce.
Dolina dunajecka najmocniej była utwierdzona. Tam leżą: Gierowa janowicka, stróża lusławicka, Melsztyn, Czchów, Tropie z Gierową, Rożnów, Gródek, Chełmiec, Stary-Sącz, Groń zabrzeski, Pieniny z Czorsztynem, Gronków i Szaflary, aż po: Groń Białecki i tatrzańskie regle czyli zdżary.
Nad Popradem: Lemiesz (strażnica z czasów Łokietka); Rytro, Muszyna, Lubowla, Podoliniec i dalsze spiskie stróże.
