Strona:Szczęsny Morawski - Sądecczyzna.djvu/36

mioną rodziną. Najbiedniejszy człek licząc się do pospólstwa gromady, czuł: że gromady życie jest podstawą jego życia, jej bieda jego biedą, jej nadzieja jego nadzieją! — Z kolei wieku każden doznał opieki, później pracował, wiecował i opiekował się drugimi.
 Obyczaje musiały być społeczne i jawne! — bo życie wiedziono społeczne nie samolubne. Otwartość mowy i czynu była koniecznością społeczną: co jeden to wszyscy.
 Po dziś dzień myśl ta przyrodzona poważnie tkwi w umysłach ludu: ani się mu z nią rozbratać!
 Gromad więc ustrój społeczny równie był wyrobiony jak i towarzyski. Ustrój społeczny narodowy nie wyrobił się jeszcze. Wszechsławiańskie wspomnienia niemowlęcości, szły w zapomnienie, ograniczyły się na: powiatowszczyznę. Podobnie jak nad Dnieprem u Polan, o których mówi Nestor: — Żyli dla siebie, każden w swej okolicy z swemi rodzinami, którym panowali. O Czechach opiewa pieśń jeszcze pogańska. Każden rodziną swą rządzi; mężowie orzą, żony szaty dzieją; a umrzeli głowa rodziny, toć wszystka dziatwa spólnie mieniem rządzi obrawszy sobie władykę z rodu swego.
 Spólna tylko wszechsławiańska religia łączyła rozplemione narody. Wszyscy pospołu koili gniew bogów krwią bydła i ludzi. W odwiecznej Sławian bożnicy w Retrze, gdy chrześciaństwem zagrożony: Znicz, jarym płomieniem zagorzał gniewliwie! zgorszeni Światowida słudzy ogłosili ludowi: iż bożyszcze pragnie krwi chrześcianina! jako najmilszej ofiary. Jeńcom chrześciańskim kazano losować: który ma być zarznięty i spalony. — Biskup meklemburski: Jan jeszcze roku 1066 ofiarowan w Retrze bogom.
 I nad Dunajcem prawdopodobnie po uroczyskach Jarewitowi na ofiarę gorzały całopalenia skoro ludzką krew na cześć Boga przelewano w całej Sławiańsczyznie. Poganie sławiańscy czcili: Jessego w postaci czterogłowego: Światowida, a najsłynniejsza świątynia pomorska w Retrze czciła: trzygłowego Rugita czyli Garewita. Chrześcianie zaś czcili: Boga w Trójcy jedynego, którego w ołtarzach przedstawiano w trzech zupełnie do siebie podobnych głowach ludzkich. — Chrześcianie mieli chorągwie z wyobrażeniem Boga lub świętych: — Pogańscy Sławianie bez swych świętych chorągwi