Wzmiankowane luki w opowieści biblijnej, a zarazem skąpe szczegóły ksiąg Rodzaju i Wyjścia o Egipcie znajdują uzupełnienie oraz wyjaśnienie w nowszych odkryciach, które omawia, bada i zestawia z pomnikami Wschodu, a więc i z Biblią — egiptologia[1].
∗
∗ ∗ |
Wiadomo, że przed Champollionem egiptologia opierała się na dokumentach greckich, z którymi związane są nazwiska Herodota, Manetona, Diodora, Hekateusa, Plutarcha. Ten materyał historyczny pochodzi z okresu bardzo późnego, ale chociaż i dziś jeszcze dużą wartość przedstawia (Maneton nawet bardzo dużą), sam z siebie nie mógł dostarczyć podstawy do całości dziejów Egiptu.
Od czasu, kiedy dostępne stały się dla nas dokumenty, pisane hieroglifami i cały kraj zwany przez Herodota „darem Nilu” stanął przed naszem okiem jak wielkie archiwum pomników, krytyczna historya egipska stała się możliwa, a zestawianie z nią odnośnych ustępów biblijnych dało się łatwo uskutecznić.
Nowa egiptologia nie jest jednak absolutnie dokładną, dużo bowiem zabytków dawnych po-
- ↑ U nas informacye o egiptologii podawali ks. W. Zaborski, Źródła historyczne Wschodu, Kraków, 1888, str. 6-80; ks. M. Godlewski, Archeologia biblijna, Warszawa, 1899, str. 19-34; inne prace polskie wylicza ks. A. Lipiński, Archeologia biblijna, Warszawa, 1911, str. 144, dopiski.
